Γράφει ο ΣΤΑΘΗΣ ΧΑΪΚΑΛΗΣ

Ο χειμώνας θα καταπιεί πολλούς άτυχους και εγκλωβισμένους. Πού θα σταματήσει η ρουλέτα;

«Ο Έλληνας ψαράς πνίγεται από τα κύματα της κρίσης» θα μπορούσε να ήταν ο ελληνικός τίτλος αυτού του άρθρου της Wall Street Journal. «To 60% του ελληνικού ελαιολάδου τυποποιείται στην Ιταλία, με πρόσθετο κέρδος 50%, που το χάνουν οι Έλληνες και το κερδίζουν οι Ιταλοί» έγραφε ένα πρόσφατο άρθρο της Washington Post.

Αν αυτά απεικονίζουν μεγάλες, μακροχρόνιες, δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας, στους επόμενους μήνες θα ζήσουμε τα τελειωτικά χτυπήματα σε μικρές μονάδες, μικρές και ατομικές επιχειρήσεις. Εκατοντάδες αναλύσεις στο διεθνή τύπο σημειώνουν ότι η συμφωνία που δέχτηκε η ελληνική κυβέρνηση βιαστικά στις δέκα πρώτες μέρες του Αυγούστου κινδυνεύει να στραγγίσει ό,τι παραγωγικό έχει μείνει στη χώρα. Τα μέτρα που επέλεξε η ελληνική πλευρά είναι κατά 95% οριζόντια φορολόγηση που θα πλήξει τα μεσαία στρώματα και τις μικρές επιχειρήσεις, ενώ μόνον 5% αφορά την μείωση των δαπανών του κράτους, που ήταν και η κύρια αιτία της ελληνικής κρίσης.

Μέσα στην ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα που ζούμε όπου επικρατεί "ο σώζων εαυτόν σωθήτω", περνάει βουβά το στραπατσάρισμα, μέχρι εξαφάνισης πολλών μικρών επιχειρήσεων ή και ατομικών επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Δεν έχουν συνδικαλιστικό φορέα να πιέσει τα κόμματα. Δύο, τρία δακρύβεχτα ρεπορτάζ είναι αυτό που τους αναλογεί από το θέατρο που έχουν θέση πρωταγωνιστή η Ραχήλ Μακρή, ο Λεουτσάκος και ο Παπαχριστόπουλος. Με εντυπωσιακό γκεστ-σταρ το Βασίλη Λεβέντη. 

"Τους επόμενους μήνες θα ζήσουν το όνειρό τους οι πολυπληθείς θιασώτες του μικροαστικού αναρχισμού, που γοητεύονται από την ιδέα να πάθει ζημιά ο γείτονας που έχει παραγωγική δραστηριότητα. Γιατί όλοι οι επιχειρηματίες είναι λαμόγια, λέει μια θεωρία που τροφοδότησαν σχεδόν όλα τα κόμματα, "κλείνοντας" το μάτι για διορισμούς στο κράτος και συντάξεις στα 50."

Παρακάτω μερικές επιλεγμένες ιστορίες από άτομα μετρημένα, χωρίς υπερβολές σε αυτοκίνητα, εξοχικά, σκάφη, μεγάλη ζωή. Όσοι επιχαίρουν γιατί θα πληγούν οι μεγάλες επιχειρήσεις, είναι πιθανόν να τρίβουν τα μάτια τους απόσα θα επιπέσουν στον επαγγελματία της διπλανής πόρτας.

Η αφελής που έκανε νέα επιχείρηση

Η Τόνια Κ. μετά μια μεγάλη καριέρα σε επιχειρήσεις, είχε την ιδέα να δημιουργήσει μια καινούρια επιχείρηση που εφαρμόζει καινοτομικές τεχνικές στον τουρισμό (startup). Όλα έδειχναν ότι μπορούσε να επιτύχει, ώσπου ήλθαν τα capital controls. Την χτύπησαν την πιο κρίσιμη στιγμή, πάνω που θα αξιοποιούσε την τουριστική περίοδο και θα στεκόταν στα πόδια της. Τώρα πλέον αντιμετωπίζει ζήτημα βιωσιμότητας. 

Τα όνειρα που έγιναν σκόνη

Ο Νίκος Ν. αποφάσισε να επενδύσει την αποζημίωση από την απόλυσή του στην δημιουργία μιας μικρής επιχείρησης στο χώρο της διατροφής. Η ιδέα ήταν να αξιοποιήσει τις τάσεις που υπάρχουν για συνδυασμό χρήσης επιλεγμένων υλικών, με μαγείρεμα στο σπίτι. Τα είχε όλα έτοιμα, ώσπου η μεγάλη βουτιά του Ιουνίου τον υποχρέωσε να αναβάλει την έναρξη της δραστηριότητας. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι με τα νέα δεδομένα είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρει την πελατεία που είχε προβλέψει.

Η Μαρία Λ. επένδυσε πριν έξη μήνες μαζί με δύο συνεταίρους στο άνοιγμα ενός καινούργιου εστιατορίου, με καλή τοποθέτηση στην αγορά, όσον αφορά την ποιότητα και την εμπειρία. Το μπαμ του Ιουνίου ήταν καθοριστικό για την πορεία αυτής της μικρής επιχείρησης. Το έκλεισε με την ελπίδα να το ανοίξει ξανά τον Σεπτέμβριο. Μικρές οι πιθανότητες επιτυχίας, καθώς μεγάλο μέρος της πελατείας ανήκει σε εκείνη την κατηγορία που θα πληγεί από τα φορολογικά μέτρα που αναμενονται.  

Ο ΦΠΑ που θερίζει

Ο Γιάννης Μ. διατηρεί φροντιστήριο ξένων γλωσσών εδώ και 15 χρόνια. Η επιβολή ΦΠΑ 23% , ενώ μέχρι τώρα ήταν μηδέν, θέτει ζήτημα βιωσιμότητας. Όλα δείχνουν ότι οι οικογένειες θα στραφούν στα ιδιαίτερα φροντιστήρια που γίνονται με "μαύρο" χρήμα και μπορούν να διατηρήσουν χαμηλές τιμές, αποκρύπτονας φόρο και ΦΠΑ.

Ο Γιάννης το πήρε ήδη απόφαση: παίρνει την οικογένειά του με δύο παιδιά και μετακομίζουν στην Αυστραλία όπου έχει συγγενείς η γυναίκα του. Η Βίκυ Κ. είναι εκπαιδευτικός σε ιδιωτικό σχολείο. Φιλότιμη και εργατική έχει οδηγήσει πολλές φορές ομάδες μαθητών της να πάρουν σημαντικά διεθνή βραβεία. Τώρα το ιδιωτικό σχολείο που εργάζεται θα υποστεί και αυτό ΦΠΑ 23% (από μηδέν που ήταν μέχρι τώρα).

Ακόμα και αν δεν είναι το συγκεκριμένο σχολείο ανάμεσα στα μισά περίπου που θα κλείσουν, είναι βέβαιο ότι δεν θα έχει πλέον την δυνατότητα να υποστηρίζει οικονομικά την συμμετοχή μαθητών σε διεθνείς διαγωνισμούς, που απαιτούν ταξίδια και κόστη προετοιμασίας. 

Ο θάνατος του μικρού μεταποιητή

Ο Κώστας Τ., γύρω στα 55, έχει εδώ και 30 χρόνια μια μικρή μεταποιητική επιχείρηση, που ασχολείται με καλλυντικά. Την διατηρεί με την σύζυγο και απασχολεί άλλα τέσσερα άτομα. Έδωσε την μάχη του πριν τέσσερα χρόνια για να αντιμετωπίσει το πρώτο κύμα της κρίσης και τον Μνημονίων: ανανέωσε τα προϊόντα του, κέρδισε καινούργιους πελάτες, δέχτηκε να δουλεύει με πολύ μικρό κέρδος. Τώρα βλέπει το καινούργιο τσουνάμι να έρχεται και δεν έχει τη δύναμη να αντιμετωπίσει τα κύματα που βλέπει, καθώς το κύριο πρόβλημά του είναι η πτώση της ζήτησης. Τρομάζει στην ιδέα ότι δεν θα προλάβει αυτός και η γυναίκα του να πάρουν σύνταξη και αναρωτιέται το πώς θα ζήσει το 12 χρονών παιδί τους.

Ο Μιχάλης Κ. έχει μια μικρή μεταποιητική επιχείρηση που παράγει υλικό για νοσοκομεία. Σημαντικό μέρος της πρώτης ύλης είναι εισαγόμενα προϊόντα, που τα προμηθεύεται από διεθνείς μονοπωλιακές επιχειρήσεις. Η επιβολή των capital controls του αφαίρεσε μεγάλο μέρος του οξυγόνου. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνει τις εισαγωγές που χρειάζεται, εξίσου δύσκολο να βρει την στοιχειώδη χρηματοδότηση που απαιτείται για να λειτουργήσει η εταιρεία του. Απασχολεί 12 άτομα.

Ο Φάνης με το λάθος μοντέλο

Βρέθηκε σε λάθος μέρος, σε λάθος εποχή. Ευσυνείδητος ιδρυτής μιας μικρής κατασκευαστικής επιχείρησης, που δουλεύει κυρίως με τον ιδιωτικό τομέα. Μηχανικός με καλές σπουδές, μεθοδικός ως άνθρωπος, βρέθηκε σε ένα κλάδο και σε μια (τουριστική) περιοχή, όπου όλα γίνονται στο περίπου, το κέρδος βγαίνει από τα 'παράθυρα' των νόμων και αυγατίζει από τα "μαύρα". Μετρημένος οικογενειάρχης, δραστήριος στα κοινωνικά δρώμενα ως στυλοβάτης ενός δραστήριου ερασιτεχνικού θιάσου με διεθνή παρουσία. Αλλά πάνω απόλα αφοσιωμένος στη δουλειά του.  

Τα capital controls ήταν ένα καθοριστικό χτύπημα. Η επιχείρησή του απασχολεί οκτώ μόνιμα άτομα και άλλα 20 την εποχή της φούριας. Ο ίδιος ήταν πάντα στη δίνη μιας αγοράς που κινείται μεταξύ αθέτησης οικονομικών υποχρεώσεων και συστηματικής φοροδιαφυγής, ευλογημένης από το πολιτικό σύστημα. Λάθος του μοιραίο, που ως χαρακτήρας δεν μπορεί το κρυφτό με το νόμο. Παράπονό του που αυτά τα πέντε χρόνια της κρίσης είδε σημαντικές ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις να συρρικνώνονται από έλλειψη χρηματοδότησης και όχι γιατί τα αφεντικά ήταν της μεγάλης ζωής.

Ποιος θα σκάσει αν πάθει στραπάτσο η εταιρεία του Φάνη; Δεν είναι άλλος ένα εργολάβος στην περιοχή που δραστηριοποιείται. Αγαπάει τη δουλειά του και λύνει τα πιο δύσκολα προβλήματα στην περιοχή που δουλεύει, μια περιοχή βιτρίνας για τον χαοτικό τουρισμό της Ελλάδας. Η επιχείρησή του είναι υπόδειγμα εργοδότη και ο ίδιος πρότυπο πολίτη.

Πράγματι αν υποστείλει τη σημαία ο Φάνης, κάποιος άλλος θα καλύψει το κενό. Μόνο που αυτός ο άλλος, θα είναι μάλλον ενταγμένος στο περιβάλλον που όλα είναι στο περίπου, οι νόμοι για να ψάχνουμε τα παραθυράκια τους και οι οικονομικές υποχρεώσεις ανάγονται σε υποσχέσεις, που μπορείς και να τις αθετήσεις. 

Κάποιοι που ρέπουν προς τις φιλελεύθερες ιδέες, θα πουν ότι το να κλείνουν επιχειρήσεις είναι δείγμα υγείας μιας αγοράς. Οι άλλοι, οι πολλοί, που θέλγονται από τον παντοδύναμο στην Ελλάδα κρατισμό, θα σκεφτούν: «δεν χάθηκε και κάτι αν κλείσουν μερικές επιχειρήσεις, αφού τα αφεντικά τους κερδοσκοπούν και η ανεργία θα καλυφθεί με κάποιους παραπάνω διορισμούς στους δήμους».  

Αυτή τη φορά, τέτοιες απλοϊκές απόψεις θα αναμετρηθούν με την άμεση διάψευση. Όσοι έχουν παιδιά 22-26 ετών που θα ψάξουν δουλειά στην Ελλάδα τα επόμενα 4-5 χρόνια, θα το νοιώσουν στην πράξη. Κάθε μικρή επιχείρηση με υγιείς βάσεις που παθαίνει στραπάτσο, όχι γιατί έκανε λάθη, αλλά γιατί παίρνει "πασαπόρτι" από το 3ο Μνημόνιο, είναι μια τρύπα που θα μείνει εκεί να χάσκει, σε έναν παραγωγικό χάρτη που είναι ήδη γεμάτος "μαύρες ζώνες".  

Τους επόμενους μήνες θα ζήσουν το όνειρό τους οι πολυπληθείς θιασώτες του μικροαστικού αναρχισμού, που γοητεύονται από την ιδέα να πάθει ζημιά ο γείτονας που έχει παραγωγική δραστηριότητα. Γιατί όλοι οι επιχειρηματίες είναι λαμόγια, λέει μια θεωρία που τροφοδότησαν σχεδόν όλα τα κόμματα, "κλείνοντας" το μάτι για διορισμούς στο κράτος και συντάξεις στα 50. Όταν ξυπνήσουν θα δουν ότι το όνειρο αυτό έχει και στοιχεία από τον εφιάλτη της ανεργίας, που αφορά τα νεώτερα μέλη της οικογένειάς τους.

Ο χειμώνας θαναι βαρύς, από την ανεργία και την σύγχυση τόσων πολλών που ψάχνουν στην αγκαλιά της δραχμής τη μαγική συνταγή. Ένα πρώτο σημείο αισιοδοξίας είναι ότι στις επικείμενες εκλογές δεν υπάρχει κάποιο κόμμα με πιθανότητες να κυβερνήσει, που να προβάλει κάποια εκδοχή του "Λεφτά Υπάρχουν".

Το επόμενο βήμα αισιοδοξίας θα είναι όταν συνειδητοποιήσουν περισσότεροι ότι για να βρουν δουλειά τα παιδιά τους, θα πρέπει να υπάρχουν στη χώρα κυψέλες που δημιουργούν και παράγουν... Μαγιά οι χιλιάδες δημιουργικές μονάδες, που έγιναν πολύ καλύτερες μέσα απ' το πεντάχρονο τσουνάμι της κρίσης.

lifo.gr