Γράφει η Τασσώ Γαΐλα, Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
Κώστας Χατζόπουλος
Πρωτοπόρος του Δημοτικισμού και Σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Λόγιος. 150 χρόνια από την γέννηση του.
Στις 11 του Μάη συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από τη γέννηση του Αγρινιώτη διανοούμενου Κώστα ή Κωσταντίνου-χωρίς ν όπως του άρεσε να υπογράφει-, Χατζόπουλου σημαντική μορφή της Ελληνικής Γραμματείας καθώς και των πολιτικών δρώμενων της εποχής του.
Αφορμή λοιπόν, για την συγγραφή του άρθρου η επέτειος γέννησης του δημιουργού στις 11 Μαΐου του 1868 στο Αγρίνιο σε συνδυασμό με την κυκλοφορία του βιβλίου της κ. Μαίρης Χρυσικοπούλου το οποίο η συγγραφέας είχε την ευγενή καλοσύνη να μου προσφέρει και με του οποίου την συνοπτική κριτική-παρουσίαση ξεκινάμε το αφιέρωμα στον Κώστα Χατζόπουλο. Τίτλος βιβλίου:
ΣΑΝΝΥ
Χαίγκμαν- Χατζοπούλου
ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΜΟΥ
«Η ζωή μου με τον Κώστα Χατζόπουλο».
Επιμέλεια, σχόλια, έρευνα ‘Σάννυ και Σέντα’/ Μαίρη Χρυσικοπούλου.
Η συγγραφέας του βιβλίου κ. Μαίρη Χρυσικοπούλου πολυσχιδής προσωπικότητα, άνθρωπος με υψηλή μόρφωση και κουλτούρα,καθηγήτρια ξένων γλωσσών και συμπατριώτισσα του σημαντικού λόγιου έχει συγγράψει και άλλα ενδιαφέροντα βιβλία , αυτό όμως το συγκεκριμένο έχει την ιδιαιτερότητα της πετυχημένης και εμπεριστατωμένης έρευνας που το καθιστά ένα από τα καλύτερα στο χώρο της έρευνας λογοτεχνίας στις κυκλοφορίες των τελευταίων ετών.
Από τη θεματολογία των περιεχομένων της έρευνας:
Στο Κύριο μέρος: 1. Εισαγωγή Μαίρης Χρυσικοπούλου, επιμελήτριας της έκδοσης./2. Σάννυ Χαίγκμαν- Χατζοπούλου Τα απομνημονεύματα μου. ‘Η ζωή μου με τον Κώστα Χατζόπουλο’./3. Κ. Χατζόπουλου 1) ποίημα αφιερωμένο στην σύζυγο του Σάννυ & 2) Κ.Χ.: Άς τη βάρκα
Στο επίμετρο- η σύγχρονη έρευνα: Μαίρη Χρυσικοπούλου:1) ‘Σάννυ και Σέντα’. Μετά το θάνατο του Συζύγου και Πατέρα Κώστα Χατζόπουλου. 2) Η ακτινοβολία του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου σήμερα στη Γαλλία. & Χρυσούλα Σπυρέλη: Χρονολόγιο Κ. Χατζόπουλος(1920-2010)-90 χρόνια μετά το θάνατο του. Οι τιμές της γενέτειρας και λίγα βιβλιογραφικά.
Ακολουθεί παράρτημα με άκρως ενδιαφέροντα θέματα όπως η παρουσίαση εγγράφων που αφορούν τον Κ. Χ. και τέλος η έρευνα της Μ. Χ. κλείνει με απαραίτητες και διευκρινιστικές προσθήκες.
Η μεγάλη επιτυχία της ερευνήτριας ασφαλώς και είναι η παρουσίαση των απομνημονευμάτων της Φιλανδής συζύγου του Κ.Χ, της Σάννυ Χατζοπούλου, απομνημονεύματα σαφώς γραμμένα με … πολύ συναίσθημα. Εύλογο, η αγάπη της Σάννυ στο πρόσωπο του συζύγου της ορατή σε όλο το κείμενο.
ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΜΟΥ ‘Η ζωή μου με τον Κώστα Χατζόπουλο’ της Σ.Χ. Χατζοπούλου/ με επιμέλεια-σχόλια – έρευνα Μ. Χ, κυκλοφόρησαν το 2011 από : Λαογραφικό- Ιστορικό-Φιλολογικό Μουσείο Αιτωλοακαρνανίας με έδρα το Αγρίνιο.
……………
Αφιέρωμα στον Κώστα Χατζόπουλο.
Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στην ιδιαίτερη πατρίδα του ο νεαρός Κώστας Χ. φοίτησε στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών απ’ όπου κι αποφοίτησε το 1888 ενώ ήδη δημοσίευε στοίχους του σε έντυπα της εποχής.
Το 1897 έλαβε μέρος στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο σαν έφεδρος ανθυπολοχαγός και μόλις ένα χρόνο μετά το 1898 εξέδωσε το περιοδικό Τέχνη που παρά τη βραχύβια κυκλοφορία του άσκησε μεγάλη επίδραση στην εξέλιξη του ποιητικού λόγου και συνέβαλε και στην επικράτηση της δημοτικής γλώσσας.
Φιλολογία των Βορείων λαών, ποίηση και γερμανική γλώσσα θα σπουδάσει ο ποιητής μας κατόπιν και μετά την εγκατάσταση του στη Γερμανία το 1900 όπου και στη πόλη Δρέσδη θα γνωρίσει τη νεαρή Φιλανδή σπουδάστρια Sanny H. την οποία και θα παντρευτεί στις 14 Μαΐου του 1901 στο Αγρίνιο. Μετά το γάμο του -από τον οποίο απέκτησε ένα κοριτσάκι τη Σέντα-, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και ασχολήθηκε με τις μεταφράσεις ξένων κλασσικών κι από όπου έφυγε οικογενειακώς και πάλι για τη Γερμανία.
Είναι η περίοδος που ο Χατζόπουλος θα ασπαστεί τον μαρξισμό θα στραφεί με πάθος στις σοσιαλιστικές ιδέες και θα προπαγανδίσει τη διάδοση τους και στην Ελλάδα στέλνοντας από το Μόναχο και το Βερολίνο άρθρα στην εφημερίδα Σκρίπ και γράμματα στους φίλους του λογοτέχνες.
Είναι ο πρώτος που θα μεταφράσει στην Ελληνική γλώσσα το Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ και Ένγκελς με τον Ελληνικό τίτλο Το Κοινωνιστικό Μανιφέστο, που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στον Εργάτη του Βόλου το 1908 αλλά και στο περιοδικό Νουμάς. Ενώ αργότερα μετέφρασε και το έργο του Έγκελς Η εξέλιξη του Σοσιαλισμού από ουτοπία σε επιστήμη.
Το 1911 ίδρυσε στο Μόναχο το Αδελφάτο της δημοτικής, και τη Σοσιαλιστική Δημοκρατική Ένωση.
Το 1914 ήρθε στην Αθήνα για να μείνει κατά τη διάρκεια του πολέμου. Λίγο μετά και το 1917 ανέλαβε τη θέση διευθυντή λογοκρισίας κάτι που ψύχρανε τη σχέση του με πολλούς λογοτέχνες, τον Πορφύρα, τον Καρκαβίτσα κλπ.
Βρισκόμαστε στο 1920. Ο Κ. Χατζόπουλος αποφασίζει οριστική εγκατάσταση στην Αθήνα και στην οδό Μαυρομιχάλη. Γιαυτό επιχειρεί ένα τελευταίο ταξίδι στη Γερμανία να μεταφέρει εδώ τα πράγματα του από την εκεί κατοικία του.
Πεθαίνει στις 20 Ιουλίου του 1920 έξω από την Κέρκυρα στο πλοίο που ταξίδευε για Μπρίντιζι τόπο ταφής του.
- Μετά το θάνατο του η σύζυγος του κυκλοφόρησε ένα δίτομο έργο αναμνήσεων με πολλά στοιχεία για τον ιδιόρρυθμο μόνιμα ευερέθιστο χαραχτήρα του συζύγου της για τον οποίο ο Μ. Περάνθης γράφει: – Ανικανοποίητος και βαθύτατα δυστυχής, νευροπαθής φύση, λυπημένη ιδιοσυγκρασία…
- Τα οστά του με της συζύγου του μεταφέρθηκαν πολλά χρόνια αργότερα στην Ελλάδα και το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών από την κόρη του η οποία παρέστη και στα αποκαλυπτήρια της προτομής του λογοτέχνη στο Αγρίνιο το 1956.
- To 1959 ιδρύθηκε Φιλολογικός-Λογοτεχνικός όμιλος στην πόλη του Αγρινίου που φέρει το όνομα του λογοτέχνη. Η κεντρική πλατεία –όπου και η προτομή του- φέρει προς τιμήν του το όνομά του.
- Με την λογοτεχνία ασχολήθηκε και ο αδελφός του Δημήτρης Χατζόπουλος(1872-1936), δημοσιογράφος και πεζογράφος γνωστός με το ψευδώνυμο Μποέμ, εκδότης του περιοδικού Ο Διόνυσος και ο πρώτος Έλληνας συγγραφέας ταξιδιωτικών εντυπώσεων.
- Αντάρτης, διήγημα,1907. Σε αυτό ο συγγραφέας εκφράζει την απογοήτευση του από την κατάσταση του Ελληνικού Στρατού στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 που έλαβε και ο ίδιος μέρος και που τον οδήγησαν σε ιδεολογική στροφή και απόρριψη της Μεγάλης Ιδέας.
Το τραγούδι που κλαίει.
Το τραγούδι που κλαίει
Στη γωνιά εκεί του δρόμου
Λες το θρύλο σου λέει,
Λες και κλαίει τον καημό μου.
…
Είναι ο θρύλος παλιός
κι ήσουν , λέει, ένας κρίνος
και παληός ο καημός:
ήμουν πάντα ένας θρήνος.
…
Και σε αγάπησα, λέει,
σαν αφρό, σαν αιθέρα,
σαν αχνό, σαν ανθό,
σαν πνοή στον αέρα.
…
Και σε αγάπησα, λέει,-
κι’ όλο λέει τον καημό μου
το τραγούδι και κλαίει
στη γωνιά εκεί του δρόμου.
Ο Κώστας Χατζόπουλος, ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής στα πρώτα του γραπτά είναι επηρεασμένος από το ρομαντισμό ενώ στην συνέχεια θα στραφεί στο συμβολισμό όπου έγραψε και τα πιο αυθεντικά έργα του και πεζά και ποίηση. Έργα που τα διακρίνει η αισθητική γοητεία και η λυρική διάθεση.
Εργογραφία Κώστα Χατζόπουλου.
Ποίηση.
Τα τραγούδια της ερημιάς & Τα ελεγεία και τα ειδύλλια 1898. Ο δημιουργός κυκλοφόρησε και τις δυο πρώτες του ποιητικές συλλογές την ίδια χρονιά και με το ψευδώνυμο Πέτρος Βασιλικός.
Απλοί τρόποι & Βραδυνοί θρύλοι 1920. Και αυτές τις δυο συλλογές(σχολή συμβολισμού) τις κυκλοφόρησε ίδια χρονιά και σε απόσταση 20 και χρόνων από τις πρώτες. Διάχυτα όμως σε όλες τις συλλογές η μελαγχολία, η θλίψη, ο λυρικός τόνος και η μουσικότητα των στίχων.
Πεζά.
Αγάπη στο χωριό. 1910.
Ο Υπεράνθρωπος. 1915.Σάτυρα.
Ο Πύργος του Ακροπόταμου.1915. Ηθογραφία με τόπο δράσης στο μεγάλο κτήμα έξω από το Αγρίνιο που ο ποιητής κληρονόμησε από τους παππούδες του και εδώ ψυχογραφεί μια ψωροπερήφανη επαρχιώτικη οικογένεια.
Τάσω, Στο σκοτάδι κι’ άλλα διηγήματα. 1916. Διηγήματα.
Φθινόπωρο. 1917. Συμβολιστικό μυθιστόρημα, με αυτό το βιβλίο εγκαινιάστηκε ο συμβολισμός στην Ελλάδα. Το αριστούργημα του για πολλούς, κινείται σε ύφος αισθητικής γοητείας και ποιητικής διάθεσης για το οποίο ο ίδιος ο Χατζόπουλος δήλωσε ένα χρόνο μετά την έκδοση του:-Το θεωρώ ανώτερον από πάσαν έποψιν παντός εις πεζόν εκδοθέντος νεοελληνικού έργου. Οι επανεκδόσεις του ακόμα και πρόσφατες αρκετές.
Αννιώ, Αντάρτης. 1923.(μεταθανάτια έκδοση). Διηγήματα με πρόλογο Κωστή Παλαμά.
Στα κριτικά του: Σοσιαλισμός και Τέχνη, Σοσιαλισμός και γλώσσα κλπ. Το 1996 το ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη κυκλοφόρησε κείμενα κριτικής του με τίτλο Κριτικά κείμενα.
Άφησε πολύ ανέκδοτο έργο.
Η Μαρίκα Κοτοπούλη την πρώτη της εμφάνιση στο θέατρο την έκανε στο Ιφιγένεια του Γκαίτε σε μετάφραση Κώστα Χατζόπουλου, μεταφραστή επίσης –στα Ελληνικά- του Επιθεωρητής του Γκόγκολ, Η Κυρά της θάλασσας του Ίψεν κ.α.
Το επίμετρο του αφιερώματος μας το συνθέτουν , μία ερώτηση στην συγγραφέα του βινλίου την κ. Μ. Χ., και 2 ερωτήσεις με αποδέκτη την κ. Χρυσούλα Σπυρέλη η οποία και συνέγραψε στο βιβλίο το Χρονολόγιο του Κ.Χ.
κ. Μαίρη Χρυσικοπούλου, έργα του Κ. Χατζόπουλου που ξεχωρίζετε;
–Όλο του το έργο είναι αξιόλογο. Προσωπικά από την ποίηση του έχω ιδιαίτερη αδυναμία στη συλλογή του Απλοί τρόποι και στα ποιήματα του ,αγαπημένα μου ποίηματα του , Παραμύθι και Ας τη βάρκα. Από τα πεζά του εκτός ασφαλώς από το Φθινόπωρο, ένα ακόμη έργο του που προτιμώ είναι Ο Υπεράνθρωπος.
κ. Σπυρέλη κατά την γνώμη σας ποιό είναι το κριτήριο που κατέταξε το μυθιστόρημα του Κώστα Χατζόπουλου Φθινόπωρο στα αριστουργήματα της λογοτεχνικής μας παραγωγής του 20ου αιώνα;
– Το κριτήριο που κατατάσσει το Φθινόπωρο στα αριστουργήματα είναι ένα: Η επίδραση που άσκησε το ρεύμα του συμβολισμού στο μυθιστόρημα του, εμφανής και στο ποιητικό ύφος της γραφής του. Αξίζει να διαβαστεί επ’ αυτού η μελέτη του Πανεπιστημιακού καθηγητή Δημήτρη Πολυχρονάκη «Η ώρα των ποιητών: το Φθινόπωρο του Κωσταντίνου Χατζόπουλου και η Φθινοπωρινή αισθητική του συμβολισμού»¨, δημοσιευμένη στον τόμο: Κωσταντίνος Χατζόπουλος, Φθινόπωρο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2016.
Κριτικοί και λόγιοι προσυπογράφουν την διαχρονικότητα μέρους της ποίησης του Κ. Χατζόπουλου. Συμφωνείτε με αυτή την θέση; Κι ένα ποίημα του που σας αρέσει ιδιαίτερα;
-Συμφωνώ, κ. Γαΐλα, διότι ο ποιητής Κωσταντίνος Χατζόπουλος θεωρείται ο κύριος εισηγητής του συμβολισμού στην νεοελληνική ποίηση και στην πεζογραφία.
Μου αρέσει ιδιαίτερα το ποίημα με τον τίτλο «Λίνος» που αφιερώνει «Στον Κωστή Παλαμά» . Αποτελείται από 62 τετράστιχες στροφές και περιέχεται στην συλλογή «Πρώτα Λυρικά»(1920).
Αντιγράφω την Τρίτη στροφή:
Κάτι πεθαίνει μέσα μου
και σβήνει σα λουλούδι,
Κάτι τριγύρω μου λαλεί
του Λίνου το τραγούδι.-
Βοηθήματα.
Αποστόλου Σαχίνη: Το νεοελληνικό μυθιστόρημα, Αθήνα 1958.
Μιχάλη Περάνθη :Ελληνική Πεζογραφία
Μιχάλη Περάνθη Ανθολογία νεοελληνικής ποιήσεως/1978/τ.3.
Συμμετοχή: Χρυσούλα Σπυρέλη. Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας, ποιήτρια.
Παρουσίαση
Τασσώ Γαΐλα
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
*Αρθρογράφος- Ερευνήτρια
agrinionews.gr
