Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Κάθε καλοκαίρι το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου, τα τελευταία χρόνια, στην Μακρυνεία με επίκεντρο την Γαβαλού, τελούνται εκδηλώσεις διατήρησης μνήμης της Μαρτυρικής τοπικής ιστορίας κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γίνεται μνημόσυνο, φέτος έγινε την Κυριακή 10 Αυγούστου, για 14η συνεχή χρονιά, αξιόλογοι ιστορικοί ερευνητές, συνήθως εκπαιδευτικοί, μιλούν για τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν πριν ογδόντα και χρόνια, όταν τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής έκαψαν τον τόπο και σκότωσαν αθώους κατοίκους που ζούσαν ήσυχα και υπόμεναν τα δεινά που τους έφερε ο απρόκλητος πόλεμος.
Κόσμος από τα γύρω χωριά συρρέει στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, σεβάσμιοι ιερωμένοι από την ωραία πύλη θυμίζουν και στηλιτεύουν τα δεινά του πολέμου, προσεύχονται για τις ψυχές των θυμάτων και προσεύχονται να μην ξανασυμβεί τέτοιο κακό στην περιοχή και πουθενά αλλού…
Πολλοί Μακρύνειοι που πήγαν «πιο πέρα», για σπουδές και δουλειά, έρχονται στα χωριά και συμμετέχουν στις εκδηλώσεις.
Σύλλογοι από την Αθήνα, σε συνεργασία με αυτούς που έμειναν πίσω και αγωνίζονται όπως οι πρόγονοί τους στον ίδιο τόπο, προσπαθούν με αναβίωση των κομβικών σημείων της τοπικής ιστορίας να διατηρήσουν άσβεστη την φλόγα όλων των κατοίκων, για τα όσα συνέβησαν στο πολύ κοντινό παρελθόν.
Τώρα μετά από πρόσφατες νομικές «εξελίξεις», στην αποκατάσταση της αλήθειας και την ανάδειξη των Μαρτυρικών χωριών και πόλεων της Ελλάδας, απαιτείται συσπείρωση όλων των ενεργών πολιτών ώστε, έστω και με καθυστέρηση πολλών χρόνων, να αναγνωριστεί η θυσία των αθώων ανθρώπων.
Μόλις προχθές δημοσιεύτηκε στο πιο επίσημο έντυπο της χώρας, στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως το ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 71/2025, (ΦΕΚ 146/Α/8-8-2025) που Χαρακτηρίζει μαρτυρικές πόλεις και χωριά στην Ελλάδα, μετά από ενδελεχή έρευνα αρμόδιας επιτροπής.
Η απόφαση του χαρακτηρισμού της Καλαμπάκας και 22 χωριών και οικισμών, μεταξύ αυτών στο γειτονικό Ξηρόμερο του Προδρόμου και της Χρυσοβίτσας, ανοίγει νέους ορίζοντες για να γίνει το ίδιο για την Μαρτυρική περιοχή της Μακρυνείας.
Κάτι φαίνεται ότι έχει «αλλάξει» στον λήθαργο δεκαετιών και κάποιες αρμόδιες επιτροπές βλέπουν μέσα από άλλο πρίσμα το θέμα της «μεταχρονολογημένης» αποκατάστασης της αλήθειας.
Κάποιοι θα πρέπει να μπουν μπροστά και να ξεκινήσουν την διεκδίκηση, κι αν αυτό ξανάγινε στο παρελθόν και απέτυχε, η απαίτηση ανοίγματος και επανελέγχου του φακέλου της Μακρυνείας πρέπει να επαναληφθεί, πάλι και πάλι…
Καθώς είπε και ο Πρόεδρος της Τ.Κ. Γαβαλούς κ. Ανδρέας Γούλας, δυστυχώς έφυγε πρόωρα ο «κατάλληλος» άνθρωπος για τέτοια κίνηση, ο Δημήτρης Αλεξανδρής…
Αλλά ο Δημήτρης πρόλαβε και άφησε πίσω του το απαραίτητο τεκμηριωμένο «υλικό» για την καταστροφή που έγινε το 1943-44 στην Μακρυνεία. Στα βιβλία του όλα καθώς και στο τελευταίο του που εκδόθηκε όταν ήταν εν ζωή: «Γαβαλού Μακρυνείας ο τόπος μας» περιέχει πλήθος πληροφοριών για τα αιματηρά γεγονότα.
Στην σελίδα 185 περιγράφει το πρώτο ολοκαύτωμα της Γαβαλούς στις 27 Ιουλίου 1943 και στην σελίδα 197 το δεύτερο στις 5 Αυγούστου το 1944…
(Στις 6 Σεπτεμβρίου στην Γαβαλού θα παρουσιαστεί το βιβλίο του: «Η Αιτωλία και Ακαρνανία πριν και κατά την Οθωμανοκρατία (1204-1829) Σαντζάκια Κάρλελι και Ναυπάκτου» που τυπώθηκε μετά τον θάνατό του…)
Ο Αλεξανδρής συγκέντρωσε και κληροδότησε στους μελλοντικούς ερευνητές εκατοντάδες φωτογραφίες και πλούσια βιβλιογραφία. Άφησε πίσω του μπόλικο υλικό, για να γίνει η αρχή για «επανεξέταση» της υπόθεσης, αρκεί κάποιοι να το πάρουν απόφαση και να «σηκώσουν τα μανίκια»…
Μετά την τέλεση του μνημόσυνου για τα θύματα της κατοχής, ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Σιλουανός Ψιλιάς, (πτυχιούχος της Θεολογικής και της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών), Αρχιερατικός Επίτροπος Μακρυνείας, έδωσε τον λόγο στον Δρ. Ηλία (Λίνο) Υφαντή, Διευθυντή του 6ου ΓΕΛ Αγρινίου για να μιλήσει για την μαύρη επέτειο…
Ο Λίνος Υφαντής εστίασε την ομιλία του στην «φρέσκια» είδηση της ανακήρυξης του Προδρόμου και της Χρυσοβίτσας σε «Μαρτυρικά Χωριά» και συνταύτισε τον βίο τους στην κατοχή, με αυτόν της Μακρυνείας. Κάλεσε σε εγρήγορση των προοδευτικών φορέων της περιοχής ώστε να συμπεριληφθεί η Μακρυνεία στον μεγάλο κατάλογο των άμαχων και αθώων πολιτών και περιοχών που επλήγησαν βάναυσα με δικαιολογία τα αντίποινα. (ο πλήρης λόγος του Δρ. Λίνου Υφαντή ακολουθεί στο τέλος μαζί με το ΦΕΚ. της 8ης Αυγούστου 2025).
Ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Σιλουανός Ψιλιάς, συνεχάρει τον ομιλητή καθηγητή με τα λόγια:
«Ο εξαίρετος καθηγητής κ. Υφαντής, με λίγα απλά και σύντομα λόγια έδωσε το στίγμα του Εθνικού ιδεώδους που πρέπει να μας εμπνέει όλους».
Στο προαύλιο της Αγίας Φωτεινής τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση από τον εφημέριο της ενορίας Αιδεσιμότατο πατέρα Χριστόφορο Αγγελή και τον Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη π. Σιλουανό.
Ακολούθησε Προσκλητήριο Νεκρών από την Διευθύντρια του Τμήματος Πολιτισμού του Δήμου Αγρινίου κυρία Έφη Τσακανίακα.
Διάβασε τα 65 ονόματα των θυμάτων, από τα χωριά: Άγιος Ανδρέας, Άκρες, Άνω Κεράσοβο, Άνω Μακρυνού, Γαβαλού, Γραμματικού, Δαφνιά, Ζευγαράκι, Κάτω Κεράσοβο, Κάτω Μακρυνού, Ματαράγκα, Παλαιοχώριον (Καψοράχη), Παππαδάτες, Τριχώνιο, και Δερβέκιστα.
(τα ονόματα προέρχονται από το βιβλίο του Δημήτρη Αλεξανδρή «Το Ηρώον των Μακρύνειων Αγωνιστών και Πεσόντων»)
Ακολούθησε η κατάθεση στεφανιών στο πρόσφατα (πέρυσι) ανασκευασμένο μνημείο των πεσόντων. (Με δωρεά του κ. Αθανασίου Τραγουλιά (του Γεωργίου και της Αλεξάνδρας) και της οικογένειάς του, κατασκευάστηκαν οι δύο στήλες με τα ονόματα των θυμάτων, τα αποκαλυπτήρια έγιναν στην περσινή εκδήλωση).
Στεφάνια κατέθεσαν οι: Ο εκπρόσωπος του Δημάρχου Αγρινίου κυρίου Γεωργίου Παπαναστασίου Αντιδήμαρχος κ. Χρήστος Γούλας, ο Βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας της Νέας Δημοκρατίας κ. Αθανάσιος Παπαθανάσης, η Βουλευτής επίσης Αιτωλοακαρνανίας του ΠΑΣΟΚ κα. Χριστίνα Σταρακά, ο εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ κ. Δημήτριος Ντάης, ο εκπρόσωπος της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας αντιπεριφερειάρχης κ. Κωνσταντίνος Δαουτίδης, ο Διοικητής του Αστυνομικού Σταθμού Γαβαλούς κ. Ηλίας Ζαλοκώστας, ο Διοικητής του Πυροσβεστικού Σταθμού Γαβαλούς κ. Ευστάθιος Λαγός, ο Αντιπρόεδρος της Κοινότητας Αγρινίου κ. Βασίλειος Καραμάνης, οι Πρόεδροι των Τ.Κ. Γραμματικούς κ. Κ. Θεοδωρόπουλος, Δαφνιά κ. Μακρυγιάννης, Λιθοβουνίου κ. Κωνσταντίνος Αλεξανδρής, Τριχωνίου κ. Ευάγγελος Κουτσής, Άνω Κερασόβου κ. Νικόλαος Γκούβρας, Καψοράχης Νικόλαος Πλατανιάς. Κατατέθηκαν στεφάνια για τα θύματα από απογόνους ή εκπροσώπους των οικογένειών τους. Για την οικογένεια Δημητρέλη, Τραγούλια, Κουτση, Γεωργίου, Μπάρλα. Για την οικογένεια Καλλιακμάνη από τον κ. Γεώργιο Καλλιακμάνη, επίτιμο Πρόεδρο Αστυνομικών Νομού Αττικής, και για την οικογένεια Τσούμιου από την κα. Σπυριδούλα Παπαϊωάννου.
Ακόμα στεφάνια κατατέθηκαν από τον εκπρόσωπο του Συνδέσμου Αποστράτων Σωμάτων Ασφαλείας Αγρινίου Υπαστυνόμο κ. Κωνσταντίνο Μέρδη, για τον Σύνδεσμο Δαφνιωτών η κα. Ειρήνη Μπάρλα, ο Πρόεδρος του Προοδευτικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου «Αρχαιοφίλων Γαβαλούς» κ. Νικόλαος Τσάτσος, η εκπρόσωπος του Συλλόγου Γυναικών Γαβαλούς κα. Βάσω Κουτρουλιά, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Γαβαλιωτών Αθήνας και Αντιπρόεδρος ΠΑΝΣΥ κ. Άρης Σουφλής, ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Απανταχού Μακρυνείων Αιτωλοακαρνανίας και Πρόεδρος του Συλλόγου Καζαναίων κ. Παναγιώτης Καζανάς, ο εκπρόσωπος του Συλλόγου Αγρινιωτών Αθήνας «Ο Άγιος Χριστόφορος» κ. Απόστολος Κων. Καρακώστας.
Τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή στην μνήμη των θυμάτων, εψάλη ο Εθνικός ύμνος από την Φιλαρμονική του Δήμου Αγρινίου υπό την διεύθυνση του Μαέστρου κ. Βασίλη Κονίδα.
Τον άψογο συντονισμό του ήχου στην εκδήλωση επιμελήθηκε ο τεχνικός κ. Βασίλης Καππελάκης.
Όπως και τα προηγούμενα χρόνια η εκδήλωση ήταν συγκινητική και φορτισμένη ψυχολογικά, με έντονο τον ψυχικό πόνο για την άδικη μοίρα των κατοίκων των χωριών της Μακρυνείας…
Με το πέρας της σεμνής τελετής ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Γαβαλούς κ. Ανδρέας Γούλας κέρασε σε παρακείμενη καφετέρια στην πλατεία του χωριού, κρύα νερά αναψυκτικά και καφέδες σε όλους.
——————-ο———————
Ακολουθεί η ομιλία του Δρ. Ηλία (Λίνου) Υφαντή
«Πανοσιολογιότατε, αιδεσιμότατε πατέρα, αξιότιμε κύριε βουλευτή και κυρία βουλευτή, αξιότιμοι εκπρόσωποι της Περιφέρειας και Αντιδήμαρχοι, αξιότιμε κύριε Πρόεδρε της κοινότητος και μέλη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τοπικών Φορέων και Συλλόγων, κυρίες και κύριοι που τιμάτε με την παρουσία σας τη μνήμη των προγόνων μας.
Είμαστε σήμερα εδώ για να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεότεροι ότι ετούτος εδώ ο τόπος αποτέλεσε ένας από τους μαρτυρικούς του Β΄Παγκοσμίου πολέμου που γνώρισε τη ναζιστική θηριωδία όπως κάθε γωνιά της Ευρώπης.
Σήμερα τιμούμε αποτίνουμε φόρο τιμής στα θύματα του ολοκαυτώματος της Μακρυνείας που δυστυχώς θυμόμαστε μόνο εμείς.
Και πριν εξηγήσω το τι ακριβώς εννοώ θα αναφερθώ στο ιστορικό των γεγονότων.
Γνωρίζετε ότι η Μακρυνεία καταστράφηκε δύο φορές. Δεν καταστράφηκε όμως λόγω κάποιου τυχαίου γεγονότος σε τοπικό ή υπερτοπικό επίπεδο αλλά λόγω του ευρύτερου σχεδιασμού και αναδιάταξης των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής.
Την πρώτη φορά στα μέσα του 1943 οι Γερμανοί γνώριζαν ότι οι σύμμαχοι τους Ιταλοί, οι οποίοι είχαν αναλάβει και τη στρατιωτική διοίκηση της πόλης του Αγρινίου επρόκειτο να συνθηκολογήσουν αφήνοντας ένα τεράστιο στρατιωτικό κενό στην κατεχόμενη Ελλάδα και φυσικά στην περιοχή μας. Τη σκυτάλη ανέλαβε ο Γερμανικός Στρατός και συγκεκριμένα η 104. Jäger Division(Μεραρχία Κυνηγών) που αντιστοιχεί σε σώμα ορεινών καταδρομέων.
Η Διοίκηση της εν λόγω Μεραρχίας με Διοικητή τον Υποστράτηγο Hartwig von Ludwiger, εγκαθίσταται επίσημα οριστικά πλέον στο Αγρίνιο στις 28 Ιουλίου του 1943, με αποκλειστικό πλέον σκοπό να πραγματοποιήσει συντονισμένες εκκαθαριστικές αντί-ανταρτικές επιχειρήσεις (όπως λ.χ. την επιχείρηση Hubertus που διεξήχθη τον Νοέμβριο του 1943 και την επιχείρηση Kreuzotter (Έχιδνα)) και να αποδυναμώσει την Εθνική Αντίσταση που ο κορμός της ήταν στους ορεινούς όγκους της περιοχής μας (ορεινή Τριχωνίδα, ορεινή Ναυπακτία, Μακρυνεία, Βάλτο, Ξηρόμερο) στην Ευρυτανία αλλά και τα Άγραφα. Η ακτίνα δράσης της εν λόγω Μεραρχίας έφτανε μέχρι και τα ορεινά της Ηπείρου και της Θεσσαλίας (επιχείρηση “Πάνθηρας”), ακόμη δε και στην Νότια Αλβανία.
Η εγκατάσταση της νέας Γερμανικής Διοίκησης συνδέεται απόλυτα με την πρώτη καταστροφή της Μακρυνείας, η οποία έλαβε χώρα στις 27 Ιουλίου του 1943 μία μέρα πριν δηλαδή από την επίσημη ανάληψη της Γερμανικής Διοίκησης, η οποία φυσικά βρίσκονταν όλο το προηγούμενο διάστημα στην περιοχή μας και ήθελε να εδραιώσει την παρουσία του στην Αιτωλική γη. Η νέα Γερμανική Διοίκηση έστειλε μια Γερμανική φάλαγγα με τανκς, φορτηγά και μοτοσικλέτες ξεκίνησε από το Αγρίνιο και σε αντίποινα για την ενέδρα και τον θάνατο δύο Γερμανών στρατιωτών καθώς και την αιχμαλωσία άλλων δύο στην Χασάναγα , έσπειρε την καταστροφή και τον θάνατο στα χωριά της Μακρυνείας. Η ενέδρα στήθηκε από αντάρτες του εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. Μακρυνείας κατόπιν διαταγής του Γενικού Στρατηγείου του Καΐρου. Η καταστροφή κράτησε δύο μέρες από το Ζευγαράκι έως τα Σιταράλωνα στην Μακρυνεία. Άμαχοι δολοφονήθηκαν . Οι κατακτητές δολοφόνησαν όποιον βρέθηκε στο πέρασμά τους ενώ συνεργεία Γερμανών στρατιωτών με ντόπιους συνεργάτες τους λεηλατούσαν κάθε αντικείμενο αξίας που έβρισκαν και πυρπολούσαν τα σπίτια. . Με τακτικό στρατό και τανκς ξεχύθηκαν στον κάμπο όπου είχαν καταφύγει γυναικόπαιδα , ηλικιωμένοι και ασθενείς, οι οποίοι δεν είχαν καταφέρει να διαφύγουν στον Αράκυνθο. Έτσι ξεκίνησε ένα από τα μεγαλύτερα και τρομερότερα εγκλήματα των Γερμανών, το «ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΜΑΚΡΥΝΕΙΑΣ». Ο κάμπος της ποτίστηκε με το αίμα τους και ολόκληρες οικογένειες, μανάδες με μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι και ανάπηροι, ξεκληρίστηκαν, εκτελέστηκαν με τον πιο απάνθρωπο τρόπο. Δυο μέρες διήρκησε το ανθρωποκυνηγητό και όσοι κατάφεραν να φύγουν στο βουνό, παρακολουθούσαν από ψηλά την σφαγή των αμάχων, ανήμποροι να επέμβουν.
Τα χωριά που υπέστησαν τις περισσότερες καταστροφές και δολοφονίες ήταν η Γαβαλού και η Γραμματικού πληρώνοντας φόρο αίματος για το μεγάλο αντιστασιακό κίνημα των δύο αυτών χωριών. Μετά από αυτό διατάχθηκε από τους Γερμανούς, η εκτόπιση του πληθυσμού προς την Ορεινή Τριχωνίδα και Ναυπακτία.
Πάραυτα το φρόνημα των Μακρύνειων δεν κάμφθηκε με αποτέλεσμα η Μακρυνεία να προκαλεί τον τρόμο στον Γερμανό κατακτητή και το καλοκαίρι του 1944, όταν αυτός έπρεπε να διασφαλίσει την αποχώρησή του προς το βορά με την κατάρρευση του Μετώπου. Έτσι η Μακρυνεία συμπεριλήφθη στους στόχος της κωδικής ονομασίας «Έχιδνα» (“Kreuzotter”) που διήρκησε στη περιοχή μας 16 ημέρες από την 05η Aυγούστου 02:00 1944 έως την 21η Αυγούστου 1944. Ξεκίνησε κατά κύριο λόγο από το Αγρίνιο, όπου είχε έδρα η 104η Μεραρχία Κυνηγών με Διοικητή τον Hartwig von Ludwiger και παράλληλα από την Λαμία με αντικειμενικό σκοπό την εκκαθάριση όλου του ορεινού όγκου που περικλείεται μεταξύ Αγρινίου και Καρπενησίου από τους πατριώτες Έλληνες αγωνιστές της Εθνικής Αντιστάσεως.
Οι καταστροφείς της Μακρυνείας, Γερμανοί και Έλληνες συνεργάτες τους είχαν ονοματεπώνυμο:
Οι ταγματασφαλίτες (Evzonen) συμμετείχαν και στα δύο γκρούπ των ναζί που ξεκίνησαν από το Αγρίνιο, αφ΄ ενός του Schwartz, που κινήθηκε βόρειο-ανατολικά της Τριχωνίδος με κατεύθυνση το Θέρμον, και αφ΄ ετέρου του Ceith, που κινήθηκε νότια-νοτιοανατολικά της Τριχωνίδος, στη Μακρυνεία ουσιαστικά με κατεύθυνση και αυτό το Θέρμο, όπου συνέχισαν μετά προς ορεινή Ναυπακτία και Ευρυτανία κατακαίοντας τα πάντα.
Συγκεκριμένα Η δεύτερη εισβολή στην Μαρκυνεία άρχισε τις πρώτες πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου του 1944 όταν οι καμπάνες άρχισαν να χτυπούν και οι Μακρύνειοι πήραν πάλι τον δρόμο προς το βουνό έχοντας μαζί τους ότι πρόλαβαν να πάρουν μέσα στην αλλοφροσύνη του πανικού. Οι Γερμανοί μπήκαν πυροβολώντας στην Μακρυνεία ξημερώματα και λεηλάτησαν ότι είχε απομείνει στα φτωχικά και κατεστραμμένα σπίτια, ενώ επιδόθηκαν για μια ακόμη φορά στην πυρπόληση των εναπομεινάντων κατοικιών, στάβλων, αποθηκών και παραπηγμάτων. Σε φορτηγά φόρτωναν τα λάφυρα, σκεύη, ρουχισμό, εργαλεία, σιτηρά, λάδι αλλά και ζώα ενώ ό,τι δεν μπορούσαν να το πάρουν το παρέδιδαν στις φλόγες. Μαύρη κηλίδα στην ιστορία του γένους μας, μερικές δεκάδες Έλληνες συνεργάτες και συνεργοί των κατακτητών που ακολουθούσαν την φάλαγγα.
Συνολικά, τα θύματα του άμαχου πληθυσμού από τις δύο αυτές επιδρομές κατά τα έτη 1943 και 1944 ανήρθαν στα σαράντα δύο (42) ενώ είκοσι ένας (21) είναι εκείνοι που έπεσαν στην μάχη ή εκτελέστηκαν κατά την διάρκεια της Ιταλογερμανικής κατοχής, ανεβάζοντας το σύνολο των πεσόντων στους εξήντα τρεις (63).
Ο συνολικός απολογισμός των κατεστραμμένων κατοικιών από τις δύο επιδρομές ανέρχονται στις 2.386 οικίες, εκ ων οποίων οι 692 κάηκαν ολοκληρωτικά.
Παρομοίως έδρασαν και τα τμήματα των Γρεναδιέρων της 4ης Μεραρχίας Χωροφυλακής των SS( 4. SS Polizei Grenadier Division) με Διοικητή τον Dörner κατά μήκος του Αχελώου ποταμού με κατεύθυνση τον Άη Βλάση και την Χούνη. Θλιβερό αποτέλεσμα ολοκληρωτική καταστροφή και πυρπόληση των περισσότερων χωριών του ορεινού όγκου που περικλείεται μεταξύ Αιτωλίας (όπως Άγιος Βλάσης, Χούνη κ.α.) και Ευρυτανίας, της πόλεως του Καρπενησίου και αρκετών Ιερών Μονών όπως οι Ιερές Μονές Μυρτιάς Τριχωνίδος και Προυσού.
Ανθρώπινος απολογισμός σύμφωνα με την έκθεση απολογισμού της 22.8.44, της 104ης Μεραρχίας Κυνηγών, από τα γερμανικά στρατιωτικά αρχεία.
Να δούμε όμως και τους νεκρούς των Γερμανικών δυνάμεων όλης της επιχείρησης συμπεριλαμβανομένων και της αντίστασης που δέχθηκαν στη Μακρυνεία.
Νεκροί: 22 (εκ των οποίων 5 Αξιωματικοί και 2 Τουρκεστάνιοι)
Τραυματίες: 112( εκ των οποίων 4 Αξιωματικοί) και 1 Εύζωνας
Αγνοούμενοι: 1
Εχθρικές δυνάμεις(Έλληνες αγωνιστές της Εθνικής Αντιστάσεως)
Νεκροί: 298
Αιχμάλωτοι (συμπεριλαμβανομένων και των υπόπτων πολιτών): 260
Για να γίνει αντιληπτή η ανθρωπιστική καταστροφή που υπέστη η Μακρυνεία θα αναφερθώ στο νοσοκομείο που έγινε στη Γαβαλού στο ίδιο κτήριο που στεγάζεται σήμερα το Λύκειο.
Συγκεκριμένα μετά την πρώτη επιδρομή των Γερμανών οι εκπρόσωποι των πυροπαθών της Αθήνας με επικεφαλής των τότε Επιμελητή της Πρώτης Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χρήστο Πύρρο ζήτησαν από τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό την ίδρυση “Πρόσκαιρου Νοσοκομείου” για την περίθαλψη των πυροπαθών πληθυσμών. Πράγματι το νοσοκομείο εγκρίθηκε από την τότε κατοχική κυβέρνηση με Διευθυντή των Ιατρό Πύρρο Χρήστο, Γενικό Αρχίατρο Χαρώνη Γεώργιο ως χειρούργο, Υπίατρο τον Αυρηλιώνη Διονύσιο που συνέγραψε και το βιβλίο ” Το πρόσκαιρον Νοσοκομείο ΕΕΣ Γαβαλούς-Μακρυνείας, Αθήνα: Λούκα, 1946″ από όπου αντλούμε τα στοιχεία για το νοσοκομείο και παθολόγο τον Λέλο Μιλτιάδη.
Γενικός διαχειριστής του υλικού ορίστηκε ο Γαλανόπουλος Γεώργιος. Το νοσοκομείο ξεκίνησε να λειτουργεί στις 26-4-1944. Τα υλικά έφτασαν με τη συνοδεία των Γερμανικών Δυνάμεων Κατοχής στο Γυμνάσιο Γαβαλούς, όπου θα στεγάζονταν το νοσοκομείο. Το Γυμνάσιο Γαβαλούς, το οποίο ανακαινίσθηκε και υπάρχει ως σήμερα ήταν και τότε σε πολύ καλή κατάσταση κτιριακά. Ελονοσία, ψώρα, σταφυλόκκοκος και άλλα νοσήματα της εποχής είχαν τότε να αντιμετωπίσει το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του νοσοκομείου Μακρυνείας. Στον ένα χρόνο λειτουργίας του νοσηλεύτηκαν 257 (!) ασθενείς νοσηλεύτηκαν, εξετάστηκαν 4000, έγιναν 155 χειρουργικές επεμβάσεις και 225 μικροεγχειρήσεις, ενώ 15 ασθενείς έχασαν τη ζωή τους. Το Νοσοκομείο δοκιμάστηκε κατά τη δεύτερη Γερμανική Επιδρομή στην Μακρυνεία όπου οι Γερμανικές αρχές δεν επέτρεπαν τη μεταφορά φαρμάκων προς τους ασθενείς. Το νοσοκομείο έπαψε να λειτουργεί μετά την απελευθέρωση.
Κυρίες και κύριοι,
Μιλήσαμε πριν ότι το Ολοκαύτωμα της Μακρυνείας το ξέρουμε μόνο εμείς. Και δυστυχώς αυτή είναι αλήθεια. Κανένας δε θα το θυμόνταν αν δύο συμπολιτες μας, ο Άρης Σουφλής, Πρόεδρος του Συλλόγου Γαβαλιωτών Αθήνας και ο αείμνηστος συγγραφέας Δημήτρης Αλεξανδρής που πρόωρα έφυγε από κοντά μας δεν ανελάμβαναν την πρωτοβουλία ώστε να θεσμοθετηθούν οι εκδηλώσεις μνήμης, όταν ο Δήμος Αρακύνθου και Δήμος Μακρυνείας ενσωματώθηκαν στο Δήμο Αγρινίου.
Δεν αρκεί όμως η σημερινή εκδήλωση. Στη Μακρυνεία έγινε ολοκαύτωμα και μάλιστα με τεκμήρια. Υπάρχουν τα αρχεία του Νοσοκομείου Γαβαλούς στο βιβλίο του Αυρηλιώνη Διονυσίου” Το πρόσκαιρον Νοσοκομείο ΕΕΣ Γαβαλούς-Μακρυνείας, Αθήνα: Λούκα, 1946″ και τα αρχεία του Γερμανικού Στρατού για την εγκατάσταση της 104ης Μεραρχίας Κυνηγών και την Επιχείρηση Έχιδνα που μας διασώζει ο καθηγητής Αλέξιος Κατεφίδης.
Θα πρέπει η Μακρυνεία να ακολουθήσει το δρόμο των Καλαβρύτων και του Διστόμου και να ανακηρυχθεί σε «μαρτυρική περιοχή» ώστε να τιμήσουμε με όλο το δέον σεβασμό τους νεκρούς μας. Ο κύβος λοιπόν ερρίφθη και άμεσα πρέπει να γίνουν ενέργειες.
Αθάνατοι!»
——————–ο——————–
Ακολουθεί το πρόσφατο ΦΕΚ της 8ης Αυγούστου 2025
Προεδρικό Διάταγμα 71/2025 – ΦΕΚ 146/Α/8-8-2025
Χαρακτηρισμός μαρτυρικών πόλεων και χωριών.
ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 71/2025
ΦΕΚ 146/Α/8-8-2025
Χαρακτηρισμός μαρτυρικών πόλεων και χωριών.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Έχοντας υπόψη:
- Τις διατάξεις της παρ. 5 του άρθρου 18 του ν. 2503/1997 «Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» (Α’ 107).
- Την από 26.11.2024 πρόταση της Επιτροπής που συστάθηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 18 του ν. 2503/1997, για τον χαρακτηρισμό των πόλεων και των χωριών εκείνων που έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές και σε υλικές ζημιές κατά την αντίσταση εναντίον των δυνάμεων κατοχής 1941-1944, ως μαρτυρικών πόλεων και μαρτυρικών χωριών.
- Το άρθρο 90 του Κώδικα νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (π.δ. 63/2005, Α’98), το οποίο διατηρήθηκε σε ισχύ με την περ. 22 του άρθρου 119 του ν. 4622/2019 (Α’ 133), και το γεγονός ότι από τις διατάξεις του παρόντος διατάγματος δεν προκαλεί- ται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού, όπως προκύπτει από την ΓΔΟΥΔΥ/32/28.5.2025 εισήγηση του Αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή Οικονομικών Υπηρεσιών και Διοικητικής Υποστήριξης του Υπουργείου Εσωτερικών.
- Το γεγονός ότι οι διατάξεις του παρόντος δεν αφορούν σε διοικητική διαδικασία για την οποία υπάρχει υποχρέωση καταχώρισης στο Εθνικό Μητρώο Διοικητικών Διαδικασιών – «Μίτος».
- Την 88/2025 γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Με πρόταση του Υπουργού Εσωτερικών, αποφασίζουμε:
Άρθρο 1
- Χαρακτηρίζεται ως μαρτυρική πόλη η Δημοτική Ενότητα Καλαμπάκας του Δήμου Μετεώρων Νομού Τρικάλων.
- Χαρακτηρίζονται ως μαρτυρικά χωριά:
α) Η Δημοτική Κοινότητα Πολυλάκκου της Δημοτικής Ενότητας Νεάπολης του Δήμου Βοΐου Νομού Κοζάνης,
β) η Δημοτική Κοινότητα Μικρολιβάδου της Δημοτικής Ενότητας Γόργιανης του Δήμου Γρεβενών Νομού Γρεβενών,
γ) ο οικισμός Πευκωτού του Δήμου Αλμωπίας Νομού Πέλλας,
δ) η Δημοτική Κοινότητα Ελατοχωρίου της Δημοτικής Ενότητας Πιερίων του Δήμου Κατερίνης Νομού Πιερίας,
ε) η Δημοτική Κοινότητα Αγίου Δημητρίου της Δημοτικής Ενότητας Πέτρας του Δήμου Κατερίνης Νομού Πιερίας,
στ) η Δημοτική Κοινότητα Παραμυθίας της Δημοτικής Ενότητας Παραμυθίας του Δήμου Ιουλίου Νομού Θεσπρωτίας,
ζ) η Δημοτική Κοινότητα Κρανέας και ο οικισμός Δολιανών της Δημοτικής Ενότητας Ασπρο- ποτάμου του Δήμου Μετεώρων Νομού Τρικάλων,
η) η Δημοτική Κοινότητα Ελευθερίου της Δημοτικής Ενότητας Πλατυκάμπου του Δήμου Κιλελέρ Νομού Λάρισας,
θ) οι Δημοτικές Κοινότητες Μορφοβουνίου και Μεσενικόλα της Δημοτικής Ενότητας Πλαστήρα του Δήμου Λίμνης Πλαστήρα Νομού Καρδίτσας,
ι) οι Δημοτικές Κοινότητες Φυλακτής, Πεζούλας και ο οικισμός Νεράιδας Πεζούλας της Δημοτικής Ενότητας Νεβρόπολης Αγράφων του Δήμου Λίμνης Πλαστήρα Νομού Καρδίτσας,
ια) οι Δημοτικές Κοινότητες Προδρόμου και Χρυσοβίτσης της Δημοτικής Ενότητας Αστακού του Δήμου Ξηρομέρου Νομού Αιτωλοακαρνανίας,
ιβ) η Δημοτική Κοινότητα Ελαιώνα της Δημοτικής Ενότητας Αμφίσσης του Δήμου Δελφών Νομού Φωκίδας,
ιγ) η Δημοτική Κοινότητα Ιπερχειάδος της Δημοτικής Ενότητας Ιπερχειάδος του Δήμου Μακρακώμης Νομού Φθιώτιδας,
ιδ) η Δημοτική Κοινότητα Ταξιαρχών της Δημοτικής Ενότητας Κύμης του Δήμου Κύμης – Αλιβερίου Νομού Ευβοίας,
ιε) η Δημοτική Κοινότητα Λυκουρίας της Δημοτικής Ενότητας Κλείτορος του Δήμου Καλαβρύτων Νομού Αχαΐας,
ιστ) η Δημοτική Κοινότητα Αγίου Δημητρίου Ζάρακος της Δημοτικής Ενότητας Νιάτων του Δήμου Ευρώτα Νομού Λακωνίας,
ιζ) η Δημοτική Κοινότητα Καστανέας της Δημοτικής Ενότητας Καρλοβασίων του Δήμου Δυτικής Σάμου Νομού Σάμου,
ιη) ο οικισμός Αβδελλά της Δημοτικής Ενότητας Γεροποτάμου του Δήμου Μυλοποτάμου Νομού Ρεθύμνης,
ιθ) η Δημοτική Κοινότητα Ιοκαρά της Δημοτικής Ενότητας Κόφινα του Δήμου Γόρτυνας Νομού Ηρακλείου.
Άρθρο 2
Η ισχύς του παρόντος προεδρικού διατάγματος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Στον Υπουργό Εσωτερικών αναθέτουμε τη δημοσίευση και εκτέλεση του παρόντος.
Αθήνα, 31 Ιουλίου 2025
Α.Κ.Κ.
agrinionews.gr
