Η Ευρώπη, η Αμερική, η Ασία επεξεργάζονται και μάλιστα μετακινούνται πιο κοντά στην καθιέρωση της τετραήμερης εργασίας, χωρίς μείωση των αποδοχών. Αλλά όχι η Ελλάδα.
Η Ελλάδα, επί υπουργίας της Νίκης Κεραμέως στο Εργασίας είναι η πρώτη δυτική χώρα που, κατά τον 21ο αιώνα, θεσπίζει ως νόμιμη την εξαήμερη εργασία.
Η Ελλάδα έχει γίνει πρωτοσέλιδο στα ευρωπαϊκά ΜΜΕ και αντικείμενο χλεύης ακόμη και στο TikTok! «Πώς περιμένετε να διορθωθεί η οικονομία σας με αυτό τον τρόπο;» – «Ε, τώρα το κάναμε». Αλλά υπάρχει περίπτωση να ανακάμψει πράγματι η οικονομία; Από τον Άνταμ Σμιθ έως τον Καρλ Μαρξ -από δύο εντελώς διαφορετικά ρεύματα πολιτικο-οικονομικής σκέψη, δηλαδή- η απάντηση είναι «και βέβαια όχι»!
Πριν τη θέσπιση της εξαήμερης εργασίας προηγήθηκαν η απαξίωση των συλλογικών συμβάσεων, η απελευθέρωση των απολύσεων, η αδρανοποίηση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας
Εφαρμόζεται ο εργασιακός νόμος Γεωργιάδη που ψηφίστηκε πέρυσι το φθινόπωρο
Η αμείλικτη Ιστορία…
Ακόμη και οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι αντιλαμβάνονται πως οποιαδήποτε οικονομική ανάπτυξη του σύγχρονου κόσμου συνδέεται με κανόνες που θεσπίστηκαν υπέρ των εργαζομένων. «Υπέρ», βέβαια, τηρουμένων των αναλογιών. Γιατί πριν το «υπέρ», δηλαδή την πενθήμερη και 8ωρη εργασία, το αντιπαράδειγμα ήταν συνθήκες κυριολεκτικού θανάτου.
Η 8ωρη εργασία υπήρξε αναπτυξιακός καταλύτης: αυξήθηκε το εργατικό δυναμικό, διαμοιράστηκε η αγοραστική δύναμη (ανισομερώς, αλλά για πρώτη φορά) και στην εργατική τάξη, υπήρξε η δυνατότητα κοινωνικής κινητικότητας, δημιουργήθηκαν ενδιάμεσες της εργατικής και τι αστικής τάξεις κοινωνικές και οικονομικές ομάδες. Φυσικά, μιλάμε για τη μεσαία τάξη.
Το σύγχρονο οικονομικό οικοδόμημα βασίστηκε στην πενθήμερη και οχτάωρη εργασία. Γιατί; Γιατί απέκτησε αγοραστική ισχύ κάθε τάξη -παλιά και νεότερη. Εν ολίγοις, ακόμη και ο εργάτης μπορούσε να αγοράσει ένα σπίτι. Ένα αυτοκίνητο. Να ανοίξει μια μικρή επιχείρηση, να αγοράσει είδη που δεν είναι πρώτης ανάγκης, ακόμη και -για πρώτη φορά στην ιστορία- να κάνει διακοπές!
Εν ολίγοις, τότε δημιουργήθηκε, ή μάλλον έτσι δημιουργήθηκε αυτό που σήμερα αποκαλούμε «ραχοκοκαλιά της οικονομίας».
…και η αμείλικτη κοινωνία
Στην Γερμανία κατά τα μέσα του 19ου αιώνα το όριο του ύψους για την κατάταξη στον στρατό, έπεσε κάτω των 160 εκατοστών. Αυτό το όχι και τόσο γνωστό ιστορικό ντοκουμέντο, εξηγεί μία τεράστια ιστορική στιγμή. Γιατί στα μέσα του 19ου αιώνα, πριν την κατάκτηση των εργασιακών και εργατικών δικαιωμάτων, ο μέσος εργάτης θα περνούσε ακόμη και 36 ώρες αϋπνίας στο εργοστάσιο, από την παιδική του ηλικία, μάλιστα. Η μέση εργάτρια θα ήταν… λίγο πιο τυχερή, καθώς μόλις είχε εισέλθει στη βιομηχανική ζώνη εργασίας, αλλά είχε ακόμη την πολυτέλεια (sic), να κερδίζει λίγο περισσότερο χρόνο μακριά από το εργοστάσιο, βασικά για να γεννήσει. Τι ειρωνεία!
Ο μέσος εργάτης, λοιπόν, χωρίς τον κίνδυνο να πεθάνει κατά τον τοκετό, κινδύνευε να πεθάνει πριν τα 30 του χρόνια. Εργαζόμενος από την παιδική του ηλικία, χωρίς να τρέφεται σωστά, να αναπτύσσεται σωστά και, φυσικά, παραμένοντας αναλφάβητος, στα 30 του έτη ήταν ήδη άνθρωπος μεγάλης ηλικίας. Ή, εν πάση περιπτώσει, λογικό να πεθάνει.
Μιλάμε για την περίοδο που έχει επισήμως καταργηθεί η δουλεία και έχει αρχίσει να αναπτύσσεται μια εργατική τάξη με χαρακτηριστικά πιο κοντινά στα σημερινά δεδομένα. Η περίοδος της δουλείας δεν μπορεί καν να θεωρηθεί μια περίοδος κατά την οποία οι σκλάβοι αποτελούσαν όχι μόνο εργατική τάξη, αλλά ακόμη και εργάτες.
Η πολυτέλεια της αγοραστικής δύναμης, λοιπόν, μέχρι την απόκτηση εργατικών δικαιωμάτων, ήταν αποκλειστικό προνόμιο μία εξαιρετικά μικρής αστικής τάξης -με τεράστια συσσώρευση πλούτου. Βέβαια, ίδια πολυτέλεια ήταν και η αξιοπρεπής ζωή. Ακόμη και η ίδια η επιβίωση.
«Εξαήμερη εργασία – αν θέλετε» (; )
Η Νίκη Κεραμέως είπε κάτι που έχει μια πολύ μεγάλη σημασία: η εξαήμερη εργασία δεν είναι υποχρεωτική. Είναι επιλογή του εργαζομένου.
Θα ήταν ενδιαφέρον, αν ήταν ρεαλιστικό. Ενδιαφέρον ως κοινωνικό πείραμα περισσότερο, παρά ως νέο εργασιακό δεδομένο. Αλλά δεν είναι ρεαλιστικό σενάριο η επιλογή και μάλιστα καθόλου. Γιατί;
Μα επειδή δεν υπάρχει έλεγχος. Ειδικά κάθε τουριστική σεζόν βλέπουμε αγγελίες τρόμου: προσλήψεις εργαζομένων υπό συνθήκες άθλιες, με μισθούς και ωράρια απάνθρωπα. Ειδικά οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι στην εστίαση γνωρίζουν ήδη τι σημαίνει εξαήμερη και χωρίς οκτάωρο εργασία.
Για ακόμη μία φορά, όμως, μπορούμε να κατηγορήσουμε αυτήν την κυβέρνηση για πολλά, αλλά όχι για το ότι είπε ψέματα. Το προεκλογικό της πρόγραμμα ήταν σαφές και εφαρμόζεται πλήρως και σε ό,τι αφορά στην Υγεία και σε ό,τι αφορά στην Παιδεία και σε ό,τι αφορά στην Εργασία.
Η Νίκη Κεραμέως δεν αποφάσισε από μόνη της να καθιερώσει μια τέτοια αλλαγή. Προηγήθηκαν η απαξίωση των συλλογικών συμβάσεων, η απελευθέρωση των απολύσεων, η αδρανοποίηση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και, βεβαίως, ο πρόλογος, η παρουσίαση του εξαημέρου από τον ίδιο τον Άδωνι Γεωργιάδη, ο οποίος επιμελώς υποστήριξε την εφαρμογή του εντός κι εκτός της Βουλής.
Γνωρίζαμε ακριβώς τι θέλει να κάνει η κυβέρνηση και πράγματι ακολουθεί πολύ πιστά το πρόγραμμά της.
Η Νίκη Κεραμέως στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπουργών Εργασίας
Θα βλάψει την οικονομία;
Η σύντομη απάντηση είναι «ναι». Η εξαήμερη εργασία θα βλάψει την οικονομία. Αρχικά, θα πλήξει τη μεσαία τάξη. Η μεσαία τάξη δεν κατέχει τα μέσα παραγωγής, μιλώντας απολύτως τεχνικά. Έχει περισσότερα προνόμια από την εργατική τάξη (συμπεριλαμβανομένων των πρεκάριων -δηλαδή των χαμηλόμισθων εργαζομένων). Αλλά δεν θα βγει αλώβητη από την εξαήμερη εργασία, όχι όσο αλώβητη θα είναι η τάξη που κατέχει τα μέσα παραγωγής. Ακόμη και οι υψηλόμισθοι υπάλληλοι, δεν παύουν να είναι υπάλληλοι.
Ας δούμε την αναλογία μισθού – ελεύθερου χρόνου. Η εξαήμερη εργασία μπορεί, θεωρητικά, να αποτελέσει αντικατάσταση μιας επιδοματικής πολιτικής; Πιθανό. Αντί να αναγκαστούν τα δημόσια ταμεία να επιδοτήσουν τα υψηλά ενοίκια, ή να ενισχύσουν την αγορά ειδών πρώτης ανάγκης, θα αναγκάσουν τους εργαζομένους να δουλεύουν περισσότερο.
Στο θετικό σενάριο που θα πληρώνονται και περισσότερο, δηλαδή στο σενάριο που η εργασία θα ελέγχεται για να μην υπάρξει εργοδοτική ασυδοσία -πράγμα όχι και πολύ πιθανό, η κυβέρνηση καταφέρνει να:
-μειώσει τα έξοδα που αφορούν στο κοινωνικό κράτος, δηλαδή σε επιδοματική πολιτική
-να μειώσει την επιπλέον αγοραστική δυνατότητα των εργαζομένων, αφού στον θετικό σενάριο που θα αυξηθεί ο μισθός τους, αυτός θα καλύπτει βασικές ανάγκες και όχι έξοδα που αποτελούν «αναπνοή» για την οικονομία (πχ. Εστίαση, διασκέδαση, διακοπές κλπ)
-να αυξήσει την ανεργία, κάτι που πλήττει μεν τα εργατικά ταμεία, αλλά δεν πλήττει τους εργοδότες.
Όλα γίνονται πράγματι για να ενισχυθεί η οικονομία, αλλά όχι για να ενισχυθεί υπέρ των προσβαλλόμενων κοινωνικών τάξεων, ή έστω να ενισχυθεί οριζοντίως.
Στο διά ταύτα μιας τέτοια οικονομικής αλλαγής και σε βάθος χρόνου, η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα έχει καταφέρει να δημιουργήσει μία κοινωνική ελίτ, ακόμη πιο εμφανή. Επί της ουσίας, για μία ακόμη φορά, η κυβέρνηση υπήρξε ειλικρινής. Όταν ο πρωθυπουργός έλεγε πως «τα παιδιά από το Περιστέρι μπορούν να γίνουν ψυκτικοί», ουσιαστικά μιλούσε για δύο μελλοντικές ταχύτητες: τις οικογένειες που θα μπορούν να σπουδάζουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά κολλέγια και τις άλλες, που δεν θα μπορούν και θα γεννούν -πολύ κυριολεκτικά- μία απολύτως περισσότερο αποδυναμωμένη εργατική τάξη. Μεσαία τάξη δεν θα μπορεί να υπάρχει.
Αντί επιλόγου, παραθέτω ένα διάλογο που είχαμε πριν λίγο χρόνια με καλό φίλο και παλιό συμφοιτητή, ιδεολόγο του φιλελεύθερου μοντέλου της οικονομίας. Μιλούσαμε, τότε, για τον κατώτατο μισθό και μου εξήγησε, με σαφήνεια απόλυτη, γιατί διαφωνεί. Χωρίς να επιδέχεται παρερμηνείας, ο φίλος είπε «φιλελεύθερος είμαι, δεν είμαι μ@λάκας».
