Επιμέλεια: Λίνος Υφαντής
Η Λίμνη Κρεμαστών είναι η μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδας, Δημιουργήθηκε το 1965, κατόπιν κατασκευής του φράγματος των Κρεμαστών και της συσσώρευσης των υδάτινων όγκων των ποταμών Αχελώου, Αγραφιώτη, Ταυρωπού και Τρικεριώτη. Βρίσκεται μεταξύ των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Μέσα και πέριξ της λίμνης Κρεμαστών υπάρχουν 12 σημεία ιστορικού, περιβαλλοντικού και τεχνολογικού ενδιαφέροντος που ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει “εν πλώ” μέσω των δρομολογίων που γίνονται από τη Γέφυρα Τατάρνας και την προβλήτα του Αγίου Βασιλείου. Προσεχώς θα πραγματοποιηθεί περιηγητική επίσκεψη μέσω της ΚοιΝΣΕπ RiverviewProject.
Ιστορικά Στοιχεία
Για την κατασκευή της Λίμνης Κρεμαστών, αρκετοί οικισμοί (περισσότεροι από 15) εγκαταλείφθηκαν όπως η Σιβίστα, η Επισκοπή, ο Άγιος Βασίλης, τα Σίδερα Τριχωνίδας, ο Μαυριάς κα. Πολλοί από αυτούς μετεγκαταστήθηκαν στη συνοικία «Αιβασιλιώτικα» στο Αγρίνιο.
Το έργο αναμφισβήτητα επέφερε πολλά οφέλη αλλά και αλλαγές στο τοπίο και στις ζωές των κατοίκων. Το έδαφος ήταν γόνιμο και οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το Φράγμα, κατασκευάστηκε σε ένα στένωμα της κοίτης του Αχελώου, στο σημείο όπου η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι ο θρυλικός Κατσαντώνης πήδησε από τη μια όχθη στην άλλη, καθώς τον κυνηγούσαν οι Τούρκοι και γι’ αυτό η θέση λέγεται «ΠΗΔΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗ».
Για την κατασκευή του φράγματος πολλές μελέτες είχαν γίνει. Η πρώτη έρευνα για το φράγμα έγινε μεταξύ του 1918-1921 από τους μηχανικούς Sehn και Dubois, έναν Ελβετό και ένα Γάλλο, για λογαριασμό του Υπουργείου Δημοσίων Έργων.
Το 1938 η αμερικανική εταιρεία Cooper εκπόνησε προκαταρκτική μελέτη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για παραγωγή αλουμινίου. Το 1941 Γερμανοί καθηγητές συνέταξαν σχετική έκθεση και 1946 η υπόθεση του φράγματος ήλθε και πάλι στην επιφάνεια, μέσω του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, ενώ ουσιαστική κινητικότητα επήλθε μετά το 1950.
Η κατασκευή του φράγματος, είχε ως συνέπεια πλην της δημογραφικής αλλοίωσης της ευρύτερης περιοχής εξαιτίας της μετακίνησης σημαντικού μέρους του πληθυσμού, να «πνιγούν» μαζί με τους οικισμούς και μνημεία της φύσης, εκκλησίες και γέφυρες τα οποία αποτελούσαν θησαυρό για τον τοπικό πολιτισμό. Η γέφυρα της Μαρδάχας χτισμένη στη θέση της ομώνυμης και μοναδικής για την περιοχή πηγής του Αχελώου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, το Βυζαντινό Μοναστήρι της Επισκοπής, η ιστορική μονοκάμαρη γέφυρα της Τατάρνας και η παλαιά μονή της Τατάρνας είναι κάποια από αυτά.
Ο μύθος θέλει να συμβαίνουν «περίεργα» ατυχήματα στις μπουλντόζες στην προσπάθεια τους να γκρεμίσουν τις εκκλησίες, Ερπύστριες να καταστρέφονται, σμήνος μελισσών να κυνηγούνε τους οδηγούς κ.α.
Η σεισμική ακολουθία ξεκίνησε μετά την πλήρωση της τεχνητής λίμνης του φράγματος των Κρεμαστών στον ποταμό Αχελώο. Βρέθηκε ότι ο αριθμός των προσεισμών μπορεί να συσχετισθεί με την πλήρωση της λίμνης. Η σεισμική δραστηριότητα ήταν τόσο έντονη που έγινε αναφορά του φαινόμενου στη διεθνή βιβλιογραφία.
Πηγές:
Δημόσια ανοικτά δεδομένα ΥΠΕΧΩΔΕ
Αρχείο Δήμου Αγράφων
Αρχείο Κώστα Μπαλάφα
Στη λίμνη καταλήγει ο ρους του Αχελώου όπου συναντώται 8 κάστρα. Επίσης από την κοιλάδα της Λίμνης μυθικά λέγεται ότι ξεκίνησαν οι Ολυμπιακοί αγώνες από τον Όξυλο τον Αιτωλό.
1.Γέφυρα Τατάρνας
Η Γέφυρα Τατάρνας ήταν μια μονοκάμαρη γέφυρα στον Αχελώο με μεγάλο άνοιγμα, που το ένα της άκρο πατούσε στο Βάλτο Αιτωλοακαρνανίας και το άλλο στην Ευρυτανία. Η τεχνική της κατασκευής της ήταν πραγματικά αξιοθαύμαστη. Η ημερομηνία κατασκευής της γέφυρας είναι άγνωστη. Πιθανότατα κτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα από πρωτομάστορες της περιοχής. Την ονομασία «Τατάρνα» έλαβε από την κοντινή μονή Παναγία της Τατάρνας (ιδρυθείσα το 1556). Δίπλα ακριβώς από τη γέφυρα ήταν η μεγαλύτερη πηγή του Αχελώου, γνωστή ως Μαρδάχα. Το καλοκαίρι ελάχιστο νερό έφτανε από τα ορεινά της Πίνδου. Ο κύριος όγκος του νερού πήγαζε από τη Μαρδάχα. Δυστυχώς η γέφυρα σήμερα βρίσκεται μέσα στα νερά της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών, μετά την κατασκευή του ομώνυμου φράγματος τη δεκαετία του 1960. Στη θέση της υπάρχει σύγχρονη γέφυρα, που σχεδίασε ο πολιτικός μηχανικός Αρίσταρχος Οικονόμου που για την τεχνική της κατασκευής της κέρδισε τρία διεθνή βραβεία. Η κατασκευή της πρωτοποριακής αυτής γέφυρας ξεκίνησε το 1965 και ολοκληρώθηκε το 1970. Η γέφυρα διαθέτει τρεις καμάρες, από τις οποίες η μεγαλύτερη έχει πλάτος 196 μέτρων.
Στο ιστορικό γεφύρι της Τατάρνας δόθηκε το 1821 η πρώτη μάχη των Ελλήνων της Ρούμελης εναντίον των Τούρκων. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος κατ΄ έτος στις αρχές Ιουνίου γίνονται διάφορες εκδηλώσεις (θεία λειτουργία, επιμνημόσυνη δέηση, κατάθεση στεφάνων) στο μνημείο πεσόντων που βρίσκεται στη παρακείμενη θέση «Λαχανόκηπος».
Από τη νέα γέφυρα διέρχεται επαρχιακή οδός που συνδέει το νομό Ευρυτανίας με το νομό Αιτωλοακαρνανίας.
2.Φράγμα Κρεμαστών
Ένα από τα μεγαλύτερα γεωφράγματα της Ευρώπης αποτελεί το φράγμα της Λίμνης Κρεμαστών, με όγκο 8.130.000 m³, μέγιστο ύψος τα 160μ και πλάτος βάσης τα 670μ. Η κατασκευή του από χώμα και χαλίκι το χαρακτηρίζει ως γεώφραγμα και όχι ως ένα σύνηθες φράγμα από μπετόν.
Στη βάση του φράγματος λειτουργεί ο Υδροηλεκτρικός Σταθμός Κρεμαστών, ο οποίος στους τέσσερις υδροστρόβιλούς του, όπου οδηγούνται τα νερά μέσω των τεσσάρων αγωγών (με ονομαστική ισχύ 109 MW ο καθένας), παράγει ηλεκτρική ενέργεια.
Ο Υδροηλεκτρικός Σταθμός Κρεμαστών λειτουργεί υποστηρικτικά και συμβάλλει παράγοντας ενέργεια, όποτε προκύπτει ανάγκη στο Εθνικό Δίκτυο μέσω του Εθνικού Κέντρου Ενέργειας στην Αθήνα από όπου και ελέγχεται.
3.Κάστρο Τσούκας-Αρχαία Πόλη Εφύρα
Από το σημείο αυτό ξεκινά το φύλο των Αγραίων. Το όνομα “Αγρίνιο” χάνεται στα βάθη των αιώνων. Κατά μία εκδοχή δημιουργήθηκε από το φύλο των Αγραίων. Κατά το Στράβωνα υπήρχε η πόλη Έφυρα, όπου ανήκε στη χώρα των Αγραίων. Βρίσκονταν στην περιοχή όπου συναντώνταν ο Ταυρωπός ( Μέγδοβας) με τον Αγραφιώτη σύμφωνα με σοβαρούς ερευνητές όπως ο Woodhouse, ο Στεργιόπουλος και ο Phillipson.
Ο ίδιος ο Θουκυδίδης θεωρούσε ότι η Έφυρα ήταν ο πρώτος χώρος κατοίκησης των Αγραιών. Άρα λοιπόν το σημαντικό αυτό φύλο επέλεξε να κατοικήσει στην εύφορη κοιλάδα των δύο ποταμών, οι οποίοι συναντιώνταν με τον Αχελώο. Σήμερα η περιοχή αυτή σκεπάζεται από τη λίμνη Κρεμαστών.
Σαν λογική εξέλιξη φαίνεται οι Αγραίοι να κατήλθαν στην Αιτωλική πεδιάδα και να ίδρυσαν το Αγρίνιο.
Οι Αγραίοι ήταν ένα πολύ σημαντικό φύλο. Προϋπήρχε πριν την κάθοδο των Δωριέων και κατά μία εκδοχή η παρουσία τους στην Έφυρα και την εύφορη κοιλάδα των ποταμών Αγραφιώτη, Μέγδοβα και Αχελώου ήταν εκείνη που εμπόδισε μετακινούμενα φύλα προς το νότο αλλά και ανατολικά.
Οι Αγραίοι φαίνεται να είχαν την περιοχή αυτή ορμητήριο τους όλη την αρχαιότητα, παρόλο που αργότερα ήταν υποτελής στους Αιτωλούς. Διόλου τυχαία δεν είναι η τελευταία καταγραφή των Αγραίων να ήταν επί Ρωμαϊκής εποχής και να έχουν ορμητήριο αυτή την περιοχή, όπως αναφέρει προηγούμενο άρθρο του agrinionews.gr (https://www.agrinionews.gr/teleytaia-emfanisi-ton-agraion-epi-romis-katadioxi-toys-ton-pethero-kaisara/)
Σε κάθε περίπτωση ίσως η συνολική υπόθεση “Αγρίνιο” να ξεκίνησε από τη μυκηναϊκή Έφυρα. Όπως άλλωστε αναφέρει ο από το Αρχαίο Αγρίνιο ή την Έφυρα για να μαθαίναμε περισσότερα για τους Αγραίους, η Έφυτα θα έπρεπε να προκρίνονταν…
Με πληροφορίες από:
Γ. Κ. Καραγιώργος, Η εν ΑγραίαΈφυρα”. Η σημασία της στις μετακινήσεις των διαφόρων φύλων και ειδικότερα στις σχέσεις Αιτωλών και Αγραίων. Πρακτικά Β Διεθνούς Ιστορικού και Αρχαιολογικού Συνεδρίου Αιτωλοακαρνανίας. Αγρίνιο 2004.
4. Moνή Τατάρνας
Το μοναστήρι της Τατάρνας (ή Τετάρνας) είναι από τα πιο ιστορικά μοναστήρια της Στερεάς Ελλάδας. Βρίσκεται στο νομό Ευρυτανίας δυτικά από το χωριό Τριπόταμος και πλησίον της παλιάς ιστορικής μονοκάμαρης γέφυρας με την ίδια ονομασία (Γέφυρα Τατάρνας) στον ποταμό Αχελώο. Το παλιό ιστορικό μοναστήρι δεν υπάρχει πια, όπως και η παλιά γέφυρα. Κατέρρευσε (το 1963) μετά από τους σεισμούς, που επακολούθησαν την κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών και την δημιουργία της λίμνης των Κρεμαστών[1].
Ιστορικά στοιχεία
Το μοναστήρι ιδρύθηκε το 1111 και κατά τον 13ο αιώνα αναδείχθηκε με τη βοήθεια της Αγίας Θεοδώρας της Άρτας[1]. Για πρώτη φορά το όνομα Τατάρνα εμφανίστηκε το 1556 στο ιδρυτικό του μοναστηριού από τον ιδρυτή του μοναχό Δαβίδ. Τον ίδιο χρόνο, ο Πατριάρχης Διονύσιος Β΄ με σιγίλλιό του ανακηρύσσει τη Μονή Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή[1]. Η σταυροπηγιακή της αξία επιβεβαιώθηκε και το 1676[2]. Ο Καισάριος Δαπόντες (1713-1784) αναφέρει το μοναστήρι σ’ ένα στιχούργημά του.
Ακούω κατά τ’ ΄Αγραφα εις την του Φαναρίου
επισκοπήν, αντάμα δε και του Νεοχωρίου,
Τατάρνα μοναστήριον είναι της Παναγίας
παρόμοιον ως τα λοιπά εις τας θαυματουργίας…
Το μοναστήρι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση και υπέστη πολλές καταστροφές. Το 1823 κάηκε από τον Χουρσίτ Πασά[1]. Παρά ταύτα το μοναστήρι επανακτίστηκε στα χρόνια του Όθωνα το 1841 με σχέδια του Βαυαρού μηχανικού Knocht. Μετά τους σεισμούς του 1963 και την καταστροφή της παλαιάς μονής, ανοικοδομήθηκε το 1969 το νέο μοναστήρι.
Πηγή: el.wikipedia.org
5.Παναγία Επισκοπής
Η Παναγία της Επισκοπής, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας
Ο βυζαντινός ναός βρίσκονταν στο παλιό χωριό της Επισκοπής Ευρυτανίας και ήταν αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Υπήρξε έδρα της Επισκοπής “Λιτζάς και Αγράφων”, από την οποία φέρεται να προήλθε και το ίδιο το όνομα του χωριού. Επίσημα έγγραφα του 20ου αιώνα μαρτυρούν επίσης ότι παλαιότερα λειτούργησε και σαν Καθολικό ιεράς μονής. Το 1965 με την κατασκευή του φράγματος Κρεμαστών, ο ναός βυθίστηκε για πάντα στα νερά της λίμνης που δημιουργήθηκε.
Ιστορία
Ο ναός υπολογίζεται ότι πρέπει να χτίστηκε κατά τον 8ο ή 9ο αιώνα, όπως μαρτυρεί το αρχαιότερο στρώμα τοιχογραφιών με ανεικονικό περιεχόμενο, που τοποθετείται στην περίοδο της εικονομαχίας. Συνολικά, ανακαλύφθηκαν το 1965 τρία στρώματα τοιχογραφιών, του 8ου-9ου αιώνα, του 11ου και του 13ου. Επίσης αγιογραφήθηκε και τέταρτη φορά τον 17ο αιώνα, όπου ανάγεται και η εικονογράφηση του κτιστού τέμπλου.
Η Παναγία της Επισκοπής ήταν κτισμένη στη δεξιά όχθη του Μέγδοβα, παραπόταμου του Αχελώου και δέσποζε στη γύρω περιοχή. Στις αρχές του 20ου αιώνα ο ναός κινδύνεψε από τη διάβρωση της όχθης του ποταμού. Χρειάστηκαν αρκετές εκκλήσεις προς το κράτος για να κατασκευαστεί τελικά το 1955-1959 ένα προστατευτικό τοιχίο που θωράκισε το έδαφος γύρω από το ναό.
Το τέμπλο του ναού στο Βυζαντινό μουσείο
Δυστυχώς όμως, το 1961 αποφασίστηκε η κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών και η μοίρα του μνημείου ήταν να χαθεί για πάντα κάτω από τα νερά της λίμνης Κρεμαστών. Παρά τις προσπάθειες των κατοίκων για μεταφορά του ναού σε ασφαλές έδαφος, αυτό δεν κατέστη εφικτό. Τον Ιανουάριο του 1965, λίγους μήνες πριν τη βύθιση του ναού, αποκαλύφθηκαν οι τοιχογραφίες μετά την αφαίρεση του σοβά, και μεταφέρθηκαν στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο των Αθηνών, όπου εκτείθενται σε ξεχωριστή αίθουσα μέχρι σήμερα.[1].
Τον Μάιο του 2008 ομάδα ερασιτεχνών αυτοδυτών εντόπισε τον παλαιό ναό σε βάθος 32 περίπου μέτρων κάτω από την επιφάνεια της λίμνης Κρεμαστών, σε πάρα πολύ καλή κατάσταση[2].
Παραπομπές
Τουλούπα, Έβη. «Τριπόταμος Ευρυτανίας». Τα Νέα (24 Σεπτεμβρίου 1998): σελ. 30.
Ισμαηλίδου, Έλλη. «Μια Ατλαντίδα στα βουνά της Ευρυτανίας». Το Βήμα (28 Ιανουαρίου 2011). Ανακτήθηκε στις 29-01-2011.[νεκρός σύνδεσμος]
Βιβλιογραφία
Αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός Βασιλόπουλος (2008) [1995]. Παναγία Επισκοπής Ευρυτανίας. Ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδος (8ος αιώνας) στο βυθό της Λίμνης των Κρεμαστών (1965). Επαυξημένη έκδοση. ISBN 978-960-930782-6.
6.Γέφυρα Μανώλη
Το γεφύρι του Μανώλη βρίσκεται σε απόσταση 50χλμ από το Καρπενήσι, είναι έργο του 17ο αιώνα και συγκεκριμένα του 1659 όπως δηλώνει και η επιγραφή του «ΕΚΤΙΣΘΗ ΤΟ 1659, ΟΙ ΚΤΗΤΟΡΕΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΙ ΜΑΝΩΛΗΣ». Πρόκειται για ένα πέτρινο μονοτοξοτό γεφύρι διαμέτρου περίπου 30 μέτρων, ένα πραγματικό αριστούργημα της λαϊκής αρχιτεκτονικής.
Σύμφωνα με την παράδοση το γεφύρι πήρε το όνομα του από τον Ηπειρώτη χτίστη Μανώλη Χρυσιώτη ο οποίος είχε εγκατασταθεί στο χωριό Δάφνη (Κουφάλα) όπου ζούσε με την γυναίκα του την Παρασκευή. Το ζευγάρι δεν μπορούσε να αποκτήσει απογόνους, γι’ αυτό το λόγο τρία μεγάλα έργα του παραλληλίζονται ως παιδιά του, ως αγόρι το γεφύρι και ως κόρες του οι εκκλησίες της Αγ. Παρασκευής στη Χρύσω και της Αγ. Παρασκευή στα Βραγγιανά.
Το γεφύρι του Μανώλη ήταν για περίπου 300 χρόνια το μοναδικό πέρασμα που ένωνε τις δύο όχθες του ποταμού Αγραφιώτη. Το 1964 όμως με την κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών που δημιούργησε και την ομώνυμη τεχνητή λίμνη πλήθος αξιόλογων χτισμάτων χάθηκαν κάτω από τα νερά της. Το γεφύρι όμως του Μανώλη δεν είχε ακριβώς την ίδια τύχη, ανάλογα με την στάθμη των νερών τις λίμνης αυτό πότε εξαφανίζεται και πότε εμφανίζεται ξανά σταδιακά
Ο επισκέπτης μπορεί να το θαυμάσει από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο ή και τον Οκτώβρη ανάλογα με τις βροχοπτώσεις και τις χιονοπτώσεις στα βουνά κατά την διάρκεια του έτους. Αποτελεί ένα μικρό θαύμα που στέκεται όρθιο παρά τις φυσικές αντιξοότητες κάτω από τα νερά της λίμνης. Το γεφύρι αποκαλύφθηκε χάρις στις προσπάθειες του Γρηγόρη Φέρρα, ενεργού πολίτη των Αγράφων.
7.Γέφυρα Επισκοπής
Συνέδεε την Αιτωλοακαρνανία και την Ευρυτανία. Χτίστηκε το 1972-1976. Μέχρι τότε η επικοινωνία γινόνταν με φέρρυμποτ από τις προβλήτες Αγίου Βασιλείου-Αγίου Γεωργίου. Έχει μήκος 602 μέτρα, ύψος 100 μέτρα και στηρίζεται σε 7 κολώνες.
8.Προβλήτα Αγίου Βασιλείου-Σίδηρα
Κατασκευάστηκε το 1965 και από εκεί γίνονταν η επικοινωνία με ferry boat με την Ευρυτανία έως την κατασκευή της Γέφυρας Επισκοπής το 1976.
Πλησίον της προβλήτας λέγεται ότι ήταν η πατρίδα του Όξυλου του Αιτωλού στο παλαιό χωριό Σίδηρα, όπου απαντώταν τοπωνύμιο με την ονομασία «Στου Ξυλού» όπου εικάζονταν ότι υπήρχε αρχαίο στάδιο. Ο Όξυλος ο Αιτωλός είναι κατά το μύθο ο ιδρυτής των Ολυμπιακών Αγώνων. Λέγεται ότι στα χρόνια της καθόδου των Δωριέων κάποιος Αιτωλός βασίλευε στην Ηλεία .Κατά λάθος σκοτώνει τον βασιλιά της Αρκαδίας και εξορίζεται στον Αχελώο. Ο απόγονός του, o Όξυλος, ήρθε στην Ηλεία για να διεκδικήσει τον θρόνο του προγόνου του.Αυτός ήταν που στην ίδια παράδοση αναφέρεται ότι ίδρυσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η όλη ιστορία έχει να κάνει με την επιδρομή των Δωριέων (εννοούνται κυρίως οι Αιτωλοί) στην Πελοπόννησο. Καθοδηγητής φέρεται ο Όξυλος, αυτός δηλαδή(ή ο πρόγονός του) που εξορίστηκε.
Στο τέλος έγινε βασιλιάς της Ηλείας. Ο Όξυλος ίδρυσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, όταν ενσωμάτωσε το Ιερό της Ολυμπίας στο κράτος της Ήλιδας. Τα παραπάνω συνέβησαν τον 12ο αιώνα. Επίσημα Ολυμπιακούς αγώνες όπως τους ξέρουμε στην αρχαιότητα ξεκίνησαν από τον Ίφιτο τον 8ο αιώνα (776π.χ). Ο Παυσανίας αναφέρεται διεξοδικά στη συμβολή του για τους Ολυμπιακούς αγώνες. (Δείτε εδώ παλαιότερο άρθρο του agrinionews: https://www.agrinionews.gr/%CE%B1%CE%B9%CF%84%CF%89%CE%BB%CF%8C%CF%82-%CE%BF-%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CE%BC%CF%80%CE%BD%CE%B5%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BF%CE%BB%CF%85%CE%BC%CF%80/
Όξυλος ο Αιτωλός: Η επαναφορά της μνήμης σήμερα.
Στη λαϊκή παράδοση υπάρχει η υποψία ότι ο Όξυλος ο Αιτωλός ξεκίνησε από την περιοχή της Αγραίας που σήμερα είναι βυθισμένη στη Λίμνη των Κρεμαστών. Σε αυτό συνηγορούν τοπωνύμιο “στου Ξυλού” που υπήρχε στο χωριό Σίδηρα και το οποίο σήμερα είναι σκεπασμένο από τα νερά της Λίμνης Κρεμαστών. Το ενδεχόμενο ύπαρξης και αρχαίου σταδίου αφιερωμένου στον μυθικό Όξυλο τον Αιτωλό από Ρωμαίο άρχοντα ανακάλεσε στη δημόσια μνήμη ο κος Φώτης Ζαρναβέλης και ο σύλλογος “Φίλοι της Λίμνης Κρεμαστών”. Με προσωπικούς κόπους έχτισε μερικές εκατοντάδες μέτρα από το σημείο ένα μνημείο που συμπυκνώνει την ιστορία της περιοχής. Μάλιστα το 2018 πραγματοποιήθηκε και εκδήλωση στο χώρο. Αυτός βρίσκεται 5 χλμ από το νέο χωριό Άγιος Βασίλειος στην ακτή “Όξυλος” όπως την ονομάζει. Δείτε περισσότερα https://www.agrinionews.gr/oxylos-stadio-limni-kremaston/.
Ο Όξυλος ο Αιτωλός βρήκε επιτέλους χώρο σε δρόμο του Αγρινίου.
Ο Όξυλος ο Αιτωλός κινείται στα όρια του μύθου και της ιστορίας. Στην τελευταία συνεδρίασή του το Δημοτικό Συμβούλιο Αγρινίου ενέκρινε την ονομασία και ονοματοθεσία ανώνυμων οδών της Κοινότητας Αγρινίου, με ονόματα τα οποία έχουν ήδη εγκριθεί από το Δημοτικό Συμβούλιο με παλαιότερες αποφάσεις του. Έτσι υλοποιήθηκε μια απόφαση του 2014. Στη συνεδρίαση εκείνη της επιτροπής ονοματοθεσίας ο γράφων είχε την ευκαιρία ως μέλος της να προτείνει το όνομα του ‘Οξυλου Αιτωλού για ανώνυμη οδό του Αγρινίου (101/2014). Έτσι, ο Όξυλος θα δώσει το όνομά του σε ένα ανώνυμο στενό δεξιά όπως κατεβαίνει κανείς την οδό Νασοπούλου, στα όρια της πόλης του Αγρινίου με την Νέα Ερυθραία. Είναι το πρώτο βήμα για να τιμήσει η πόλη τον μυθικό ιδρυτή των Ολυμπιακών Αγώνων που έχουμε την τιμή να κατάγεται από την Αιτωλία. Χαίρε Όξυλε!
9. Κάστρο Τόκκου Λίμνη Κρεμαστών
Ερείπια κάστρου στο νησάκι Αϊ-Νικόλας στο ΒΔ άκρο της λίμνης Κρεμαστών, στο σημείο όπου εκβάλλει (στη λίμνη) ο Αχελώος.Βρίσκεται κοντά στο χωριό Πρατοβούνι ή Νέα Σιβίστα. Η παλιά Σιβίστα βρίσκεται κάτω από τα νερά της τεχνητής λίμνης.Στο νησάκι του Αϊ-Νικόλα υπάρχουν δύο ξεχωριστές οχυρώσεις (βλ. κάτοψη, πιο πάνω). Πρώτον, υπάρχει χαμηλά ένα αρχαίο εξωτερικό τείχος που προστάτευε την ευάλωτη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου (που θα ονομάζουμε στη συνέχεια «νοτιοανατολική οχύρωση») και, δεύτερον, υπάρχει και μια μικρή ακρόπολη στο επάνω μέρος του λόφου που ήταν υστεροβυζαντινή (στο εξής «μεσαιωνικό κάστρο»).
Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία
Είναι προφανές ότι η μορφολογία της περιοχής έχει αλλάξει άρδην σε σχέση με αυτή του Μεσαίωνα, εξαιτίας της δημιουργίας της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών, τη δεκαετία το 1960. Παλιά, το κάστρο δεν βρισκόταν πάνω σε νησάκι, αλλά σε έναν απόκρημνο περίοπτο λόφο σε στρατηγικό σημείο ( «επί χερσονησίζοντος κρημνώδους λόφου εν θέσει Άγιος Νικόλαος» γράφει ο αρχαιολόγος Μαστροκώστας το 1967).
Βρισκόταν στην έξοδο του φαραγγιού του Αχελώου προς την εύφορη κοιλάδα (που τώρα καλύπτεται από τα νερά). Οι χαράδρες από τις οποίες περνούσε ο Αχελώος, ανάμεσα στον ορεινό όγκο της Καλάνας, όπου ανήκει ο λόφος, και του βουνού του Προφήτη Ηλία στα βόρεια, ήταν γνωστές ως «Στενά του Αϊ Νικόλα».
Ο λόφος, λόγω των απόκρημνων βράχων, του φαραγγιού και του περιρρέοντος Αχελώου είχε ισχυρή φυσική προστασία. Μόνο ένα τμήμα του λόφου ήταν ευπρόσβλητο, στη νοτιοανατολική του πλευρά όπου υπήρχε ένα πλάτωμα. Όπως ήταν αναμενόμενο, το κομμάτι αυτό ήταν οχυρωμένο. Το προστάτευε η «νοτιοανατολική οχύρωση».
Το Όνομα του Κάστρου
Στον Καστρολόγο, χρησιμοποιούμε στην προκειμένη περίπτωση την ονομασία «Κάστρο Καρόλου Τόκκου» που τη δανειστήκαμε από τοπικές ιστοσελίδες. Η ονομασία αυτή παραπέμπει στον τοπικό ηγεμόνα Κάρολο Α’ Τόκκο (CarloTocco, 1372–1429).
Το πρόβλημα με αυτήν την ονομασία είναι ότι αφενός αφορά μόνο το μεσαιωνικό κάστρο στην κορυφή χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη νοτιοανατολική οχύρωση και αφετέρου είναι μάλλον αυθαίρετη γιατί δεν αποδεικνύεται ιστορικά ότι το κάστρο χτίστηκε από τον Κάρολο Τόκκο (παρόλο που δεν αποκλείεται).
Ο αρχαιολόγος Ευθ. Μαστροκώστας, που πρώτος γνωστοποίησε την ύπαρξη οχύρωσης στον λόφο του Αϊ-Νικόλα, αναφέρει στο ΑΔ 22/Β2 του 1967 ότι η τοπική ονομασία του μεσαιωνικού κάστρου ήταν «Κούλια». Ο ίδιος χρησιμοποιεί και τον όρο «κάστρο του Αγίου Νικολάου», συνολικά για τις δύο οχυρώσεις. Το όνομα Άγιος Νικόλαος για τον λόφο οφείλεται σε ένα εκκλησάκι (όχι βυζαντινό) που υπήρχε στους πρόποδες του λόφου και είχε βραχογραφία του Αγίου Νικολάου. (Το εκκλησάκι και η τοιχογραφία είναι πλέον μονίμως κάτω από το νερό της λίμνης.)
Μια άλλη ονομασία που χρησιμοποιείται για το κάστρο είναι «κάστρο της Σιβίστας», από το βυθισμένο γειτονικό χωριό.
Ιστορία
Το κάστρο δεν αναφέρεται από ιστορικές πηγές. Η μοναδική αναφορά από περιηγητές είναι από τον W. Μ. Leake, στις αρχές του 19ου αιώνα, που κατέγραψε ένα μεγάλο ερειπωμένο κάστρο ονόματι «Συβίστι» στην περιοχή της Βαλαώρας.
Η νοτιοανατολική οχύρωση, χαμηλά, έχει κατασκευαστεί σε 3 φάσεις. Κρίνοντας από τις τεχνοτροπίες κατασκευής, η πρώτη φάση είναι της Ελληνιστικής περιόδου, περί τον 4ο αιώνα π.Χ., η δεύτερη φάση είναι Ρωμαϊκή ή υστερορωμαϊκή (μπορεί και πρωτοβυζαντινή) και η 3η και τελευταία φάση, που η λιθοδομή της έχει πολλές ομοιότητες με αυτή του μεσαιωνικού κάστρου, θεωρείται ότι είναι της ίδιας εποχής με αυτό, δηλαδή υστεροβυζαντινή.
Το μεσαιωνικό κάστρο, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ήταν κτίσμα του ηγεμόνα της Καρόλου Α΄ Τόκκου, ο οποίος στις αρχές του 15ου αιώνα ήταν κόμης παλατινός Κεφαλληνίας-Ζακύνθου, δούκας Λευκάδας, και βαρώνος της Βοστίτσας (Αίγιο).
Ήταν υποτελής του βασιλείου της Νάπολης και στον καιρό του είχε γίνει ο πιο ισχυρός Φράγκος ηγεμόνας στην Ελλάδα. Επέκτεινε την κυριαρχία του σε άλλες περιοχές και μεταξύ των άλλων κατέλαβε το Χλεμούτσι (στην Κυλλήνη), τα Μέγαρα και την Κόρινθο και τελικά, από το 1411, έγινε επίσης δεσπότης των Ιωαννίνων και της Άρτας.
Η περιοχή της Σίβιστας όπως και άλλες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας, από το τέλος του 14ου αιώνα ήταν στα χέρια της Αλβανικής φάρας των Μπούα -Σγούρου (που έφεραν και την επωνυμία «Σπάτα»). Ο Κάρολος Τόκκο συγκρούσθηκε σε διάφορα μέτωπα με τους Αλβανούς. Το 1408 ήρθε σε συμφωνία με τον τότε αρχηγό της φάρας Μαυρίκιο Μπούα για να μοιράσουν την Αιτωλοακαρνανία και κατά τα φαινόμενα, στη μοιρασιά εκείνη η Σίβιστα πέρασε στη δικαιοδοσία του Τόκκο(υ).
Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για χρονολόγηση του κάστρου στην περίοδο του Τόκκου επειδή, πέρα από την προφορική παράδοση, δεν υπάρχει κάποια σχετική ιστορική μαρτυρία ούτε έχει γίνει ανασκαφική έρευνα που θα έδινε περισσότερες πληροφορίες. Από την άλλη, φαίνεται ότι το κάστρο στη Σίβιστα ήταν μέρος της επικράτειάς του και μάλλον το είχε επισκευάσει όπως έκανε και με πολλά άλλα κάστρα στη δυτική Ελλάδα.
Διάφορες λεπτομέρειες της κατασκευής, όπως οι ανοιχτοί στο πίσω μέρος πύργοι, η απουσία πλίνθων από τη λιθοδομή, κάποιες προχειρότητες στην κατασκευή, και η περίεργη εσωτερική αρχιτεκτονική αποτελούν ενδείξεις ότι η κατασκευή έγινε προς τα τέλη της υστεροβυζαντινής περιόδου, δηλαδή όντως την εποχή του Τόκκου, χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί η περίπτωση το κάστρο να κατασκευάστηκε λίγο νωρίτερα, περί τον 14ο αιώνα, από τους Δεσπότες της Ηπείρου.
Λίγο μετά το τέλος της ηγεμονίας του Τόκκο, η περιοχή κατελήφθη από τους Τούρκους. Αν κρίνουμε από την ονομασία «Κούλια» που διασώζεται, τότε το κάστρο μάλλον χρησιμοποιήθηκε και επί Τουρκοκρατίας ως στρατιωτικό φυλάκιο.
Τέλος θα πρέπει αναφέρουμε κάτι ενδιαφέρον για τη νοτιοανατολική οχύρωση. Το μεσαιωνικό κάστρο στην κορυφή του λόφου δεν αφήνει θετικές εντυπώσεις για την ποιότητα της κατασκευής του ούτε για την αρχιτεκτονική του. Αυτό όμως δεν ισχύει για τη νοτιοανατολική οχύρωση της οποίας η 2η οικοδομική φάση, η υστερορωμαϊκή, είναι απροσδόκητα επιμελημένη, με πολύ καλή ποιότητα κατασκευής. Για το χτίσιμο θα χρειάστηκε εξειδικευμένο συνεργείο και μεγάλη δαπάνη. Δεν είναι εύκολο να κατανοήσουμε για ποιο λόγο την εποχή εκείνη κρίθηκε σκόπιμο να γίνει ένα τόσο φιλόδοξο οχυρωματικό έργο σε μια περιοχή που ήταν ανέκαθεν απομονωμένη.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Οι 2 οχυρώσεις της νησίδας παρουσιάζονται ξεχωριστά:
Α) Νοτιοανατολική Οχύρωση
Η νοτιοανατολική οχύρωση (φωτ.9,10,11) βρίσκεται 15 μέτρα περίπου χαμηλότερα από το μεσαιωνικό κάστρο, στην «ακτή» της νησίδας. Πρόκειται για ένα ευθύγραμμο τείχος από ΒΑ προς ΝΔ. που ενώνεται με τα απόκρημνα βράχια στις δύο αντίθετες άκρες του. Η ευθεία χαλάει μόνο στο νοτιοδυτικό του άκρο όπου κάμπτεται για λίγα μέτρα και σχηματίζει μια ορθή γωνία. Το μήκος του ευθύγραμμου τμήματος είναι 84 μέτρα, ενώ το τμήμα που κάμπτεται σχηματίζοντας την ορθή γωνία στα ΝΔ είναι 17,5 μέτρα.
Κατά μήκος του τείχους υπάρχουν 5 ορθογώνιοι πύργοι. Το μέγιστο ύψος του τείχους είναι 8 μέτρα. Το ύψος αυτό αφορά μόνο την εξωτερική παραλίμνια πλευρά. Εσωτερικά το τείχος είναι επιχωματωμένο, με μηδενικό ύψος.
Ανάλογα με την εποχή του χρόνου, το τείχος αυτό μπορεί να βρέχεται από το νερό της λίμνης (βλ. κάτοψη) ή να βρίσκεται κάτω από το νερό ή να είναι πολύ πάνω από τη στάθμη της λίμνης (φωτ.9).
Στο τείχος διακρίνονται 3 οικοδομικές φάσεις. Η κάθε μία διαμορφώθηκε χωρίς να καταστραφεί το τείχος της προηγούμενης φάσης, με αποτέλεσμα η νοτιοανατολική οχύρωση να απαρτίζεται από 3 επάλληλα τείχη τριών διαφορετικών εποχών. Το κύριο τείχος είναι το τείχος της δεύτερης φάσης (που ανάγεται στη ρωμαϊκή περίοδο) και οικοδομήθηκε πάνω στο αρχαίο ελληνιστικό τείχος της πρώτης φάσης επικαλύπτοντάς το κατά την όψη και ενσωματώνοντάς το στην κατασκευή του. Το πάχος του ρωμαϊκού τείχους είναι 2,5 μέτρα (όπως και του αρχαίου) και το ύψος του περί τα 6 μέτρα.
Η τοιχοποιία αυτού του 2ου τείχους αποτελείται από μικρούς λίθους με συνδετικό κονίαμα και είναι επενδεδυμένη εξωτερικά με επιμελημένη πλινθοδομή από τετράγωνους και ορθογώνιους οπτόπλινθους (κάτι σαν τούβλινα πλακάκια). Η συνδετική ύλη είναι ισχυρό υπόλευκο κονίαμα. Η βάση της πλινθοδομής διαμορφώνεται σε ελαφρώς εξέχουσα κρηπίδα από οκτώ σειρές πλίνθων (τούβλων), ύψους 0,80 μ.
Αυτή η επένδυση με οπτοπλίνθους σε συνδυασμό με το υπόλευκο συνδετικό κονίαμα της επένδυσης είναι τα στοιχεία που δίνουν μια πολύ χαρακτηριστική όψη στη νοτιοανατολική οχύρωση, που εξ όσων γνωρίζουμε δεν υπάρχει σε άλλο κάστρο στον ελληνικό χώρο.
Το τείχος της τρίτης κατασκευαστικής φάσης χρησιμοποίησε ως βάση το δεύτερο τείχος. Πρόκειται ως επί το πλείστον για τείχος που προστέθηκε καθ’ ύψος επάνω στο τείχος της Ρωμαϊκής περιόδου και επίσης επέκτεινε για λίγα μέτρα το όλον τείχος προς τα ανατολικά, πάνω στα βράχια. Το υλικό του 3ου τείχους είναι ημικατεργασμένοι λίθοι μεγάλου συνήθως μεγέθους, χωρίς επένδυση. Αυτή η 3η φάση διακρίνεται στον πύργο της φωτο 12 αλλά και στις φωτο 9,10 (επάνω μέρος του τείχους) .
Στην νοτιοανατολική οχύρωση ανοίγονται 2 πύλες. Η μία, πλάτους 1,60μ ήταν στο ίδιο σημείο από την 1η φάση. Η 2η πύλη, πλάτους 1,67μ. είναι της 2ης περιόδου και ανοίγεται πολύ κοντά στην πρώτη πύλη και σε επαφή με το πύργο της ΒΑ άκρης του τείχους.
Β) Το μεσαιωνικό κάστρο
Το μεσαιωνικό κάστρο, η ακρόπολη ούτως ειπείν, βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο της νησίδας/λόφου κολλητά με ένα βράχο που καλύπτει τη δυτική πλευρά. Η οχύρωση αυτή έχει σχήμα Π. Η δυτική πλευρά του κάστρου δεν έχει τείχος καθώς προστατεύεται από τον βράχο. Η τειχισμένη περίμετρός του είναι 55 μ. και η έκταση που περικλείει είναι μόλις 450 τ.μ.
Από τη νότια πλευρά, πάχους 0,70 μ., διατηρούνται μόνο τα θεμέλια. Αντίθετα, η βόρεια, μήκους 10,70 μ. και ίδιου πάχους, διατηρείται σε καλή σχετικά κατάσταση και σώζεται μέχρι τα 5,30μ. Η ανατολική πλευρά έχει μήκος 30 μ., πάχος 0,90 μ. και διατηρείται μέχρι ύψους 6,50 μ. (φωτ.5-8).
Το τείχος ενισχύεται από τρεις πύργους, έναν ημικυκλικό χαμηλού ύψους στη ΝΑ γωνία και δύο τετράπλευρους: έναν μεγάλο (4,401,75 μ.), σε σχετικά καλή κατάσταση, στο μέσον της ανατολικής πλευράς και έναν στη βορειοανατολική γωνία. Οι πύργοι εφάπτονται του τείχους, είναι ανοιχτοί στο πίσω μέρος και διαιρούνταν εσωτερικά σε ορόφους με ξύλινο πάτωμα.
Στη επίπεδη κορυφή του βράχου που υποκαθιστά το τείχος στη δυτική πλευρά του κάστρου υπάρχουν σκόρπιοι λιθοσωροί (φωτ.1) που δηλώνουν ότι και εδώ υπήρχε ένα κτίσμα, το οποίο μάλλον ήταν ο ακρόπυργος του κάστρου.
Η πύλη είναι ένα απλό λοξό άνοιγμα στη συμβολή της βόρειας πλευράς με τον γωνιακό ΒΑ πύργο. Το πλάτος της πύλης είναι μόλις 1 μ.
Στο εσωτερικό της νοτιοανατολικής γωνίας τoύ περιβόλου ενσωματώνεται ορθογώνιο κτίριο, προσανατολισμένο στον άξονα Β-Ν, διαστάσεων 18,304,80μ. Μέρος των εξωτερικών τοίχων του είναι μεσοτοιχία με τμήματα του οχυρωματικού περιβόλου,.
Η λιθοδομή του τείχους του μεσαιωνικού κάστρου αποτελείται από ημικατεργασμένους λίθους με χρήση συνδετικού κονιάματος, χωρίς επένδυση ή επίχρισμα. Η τεχνοτροπία κατασκευής είναι παρόμοια με αυτήν του τείχους της 3ης οικοδομικής φάσης της νοτιοανατολικής οχύρωσης και πιστεύεται ότι είναι της ίδιας εποχής (μάλλον αρχές 15ου αι.).
Πρώτη δημοσίευση στον Καστρολόγο: Ιούλιος 2014
Τελευταία ενημέρωση κειμένου/πληροφοριών: Αύγουστος 2022
Τελευταία προσθήκη φωτογραφιών/βίντεο: Αύγουστος 2022
Πηγές
Άννα Γιαλούρη, Το κάστρο της Σιβίστας στη νησίδα του Αγίου Νικολάου στην τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών (The Castle of Sivista on the Islet of SaintNicholasat the ArtificialLake of Kremasta), στο: ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΟΜΟΤΙΜΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΕΛΕΝΗ, 4-7 Οκτωβρίου 2017, Αθήνα 2021
Ιστοσελίδα ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ, Πάνος Ι. Βασιλείου -ΠρατοβούνιΣιβίστας.
Βίντεο του χρήστη Nature Drone Makis Theodorou KarolouTokkou Castle! Κάστρο Καρόλου Τόκκου-Λίμνη Κρεμαστών! (από όπου και η φωτο 1)
ΕΥΘ. I. ΜΑΣΤΡΟΚΩΣΤΑΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ, τεύχος 22 / Β2 (1967), σελ.321
10.Κάστρο Βαλαώρας
Προϊστορικό κάστρο που χρονολογείται από το 2000 π.Χ. Οχυρωματικό έργο του φύλου των Αγραίων.
Πηγή: GreekVillagelife
11.Ναός Αγραίας Αρτέμιδας
Αγραία Αρτέμιδα, της οποίας το όνομα είναι αναγκαίο για την ερμηνεία του ονόματος της περιοχής «Άγραφα», ο λαμπρός ναός της ήταν στο συνοικισμό του ΤριποτάμουΚοψέικα, που απέχει ολίγα χιλιόμετρα από το κάστρο της Τσούκας Παλαιοκατούνας και το γεφύρι του Μανώλη. Ο ναός αυτός κατεδαφίστηκε από τους Ρωμαίους κατακτητές πιθανότατα κατά το έτος 52π.Χ. Η καταστροφή του ναού προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες στη Ρώμη. Αναφέρεται η διαμαρτυρία του Κικέρωνα για τη βέβηλη αυτή πράξη. Το άγαλμα της θεάς Αγραίας Αρτέμιδας μεταφέρθηκε στην Καλυδώνα και από εκεί στην Πάτρα, όπου το είδε ο Παυσανίας, όπως αναφέρει ο ίδιος.
Η Αγραία Αρτέμιδα, η κόρη του Δία και αδελφή του Απόλλωνα, είναι προστάτιδα θεά των κυνηγών Αγραίων. Το όνομά της συνδέεται με την περιοχή «Αγραία» και τους κυνηγούς της περιοχής αυτής Αγραίους. Εάν την παραμελούσαν κατά την προσφορά θυσιών θύμωνε και έκανε μεγάλο κακό: Έστελνε το φοβερό κάπρο της και ισοπέδωνε τους αγρούς. Γνωστή είναι η ιστορία με τον Καλυδώνιο κάπρο. Ο βασιλεύς της Καλυδωνίας Οινέας οργάνωσε μεγάλο κυνήγι για να τον εξοντώσει , στο οποίο έλαβαν μέρος μεγάλοι ήρωες κυνηγοί από όλη την Ελλάδα.
12.Παρατηρητήριο Αγίου Ανδρέα Ερημίτη
Σε υψόμετρο 1200 μέτρων βρίσκεται μέσα σε σπηλιά το εκκλησάκι του Αγίου Ανδρέα, στο βουνό Καλάνα στην περιοχή του χωριού Χαλκιόπουλο Αιτωλοακαρνανίας.
Ο Άγιος Ανδρέας καταγόταν από το χωριό Μονοδένδρι στα Ζαγοροχώρια και περίπου το 1250 έφτασε στην ανωτέρω περιοχή για να αποσυρθεί από τα εγκόσμια και με θαυμαστό γεγονός βρίσκει το σπήλαιο.
Με τα χρόνια μαθεύτηκε η σοφία και η αγιοσύνη του με τον κόσμο πλέον να συρρέει στο σπήλαιο.Ότανεκοιμήθη στις 15 Μαΐου του 1282 λαμπάδες κατέβαιναν φωτίζοντας τον ουρανό και η βασίλισσα Αγία Θεοδώρα ,σύζυγος του ηγεμόνα της Ηπείρου Μιχάηλ Β´ του Κομνηνού ,είδε από την Άρτα το θαυμαστό γεγονός και με μεγάλη συνοδεία και πλήθος κόσμου,
ανέβηκαν στην περιοχή του σπηλαίου όπου και πραγματοποιήθηκε και ταφή και αργότερα έδωσε την εντολή και χτίστηκε η εκκλησία στο χωριό.
Τα μεταγενέστερα χρόνια έγινε ανακομιδή των λειψάνων προς διάφορες εκκλησίες.Η θαυματουργή εικόνα του Αγίου που υπήρχε στο σπήλαιο εκλάπη το 1970 και βρίσκεται σύμφωνα με πληροφορίες σε κάποιο μουσείο του Λονδίνου.
agrinionews.gr
