Ακόμη κι αν έχει επικρατήσει ο όρος «Ελληνική PISA» για τις Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα, δεν έχουν καμία σχέση με το διεθνή διαγωνισμό PISA. Οι εγχώριες εξετάσεις διενεργούνται σε περισσότερες τάξεις, στοχεύουν στην αποτύπωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων σε συγκεκριμένους σταθμούς της σχολικής ζωής και προσβλέπουν στην εφαρμογή βελτιωτικών κινήσεων από το υπουργείο Παιδείας, όπου διαπιστώνονται αδυναμίες.
Αντίθετα με την επικρατούσα άποψη, οι εξετάσεις της ‘Ελληνικής PISA’, όπως αποκαλούνται, διαφέρουν από το διεθνή διαγνωστικό διαγωνισμό PISA του ΟΟΣΑ. «Οι Εθνικές Διαγνωστικές Εξετάσεις διενεργούνται εδώ και τρία χρόνια στη χώρα μας.
Δεν έχουν καμία σχέση με το διαγωνισμό Pisa του ΟΟΣΑ – εκτός από το γεγονός ότι αμφότερες αποτελούν διαγωνιστικές δοκιμασίες», είναι το πρώτο που θα επισημάνει στο protothema.gr ο Γενικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας, Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Ειδικής Αγωγής, κ.Γιάννης Κατσαρός.
H διεξαγωγή των Εθνικών Εξετάσεων Διαγνωστικού Χαρακτήρα πραγματοποιείται σε μαθητές της ΣΤ’ Τάξης των Δημοτικών Σχολείων και της Γ’ Τάξης των Γυμνασίων. Η γραπτή δοκιμασία είναι ανώνυμη, βασίζεται σε γνώσεις, που έχουν ήδη διδαχθεί τα παιδιά και δεν απαιτεί προετοιμασία ενώ η βαθμολογία δεν υπολογίζεται στις επιδόσεις των παιδιών.
Οι εθνικές εξετάσεις έχουν ως στόχο την έγκυρη και αξιόπιστη διάγνωση γνώσεων και δεξιοτήτων των μαθητών σε θέματα Γλώσσας – Κατανόησης Κειμένου και Μαθηματικών, σύμφωνα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, όπως αυτά αναφέρονται ή περιγράφονται στα σχετικά Προγράμματα Σπουδών.
Σύμφωνα με όσα σημειώνει ο κ.Κατσαρός, «οι εθνικές εξετάσεις έχουν θεσπιστεί με βάση την ελληνική νομοθεσία, προκειμένου να αποτυπώσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες των μαθητών σε δύο διαφορετικούς ‘σταθμούς’ της εκπαιδευτικής τους πορείας: στο τέλος του δημοτικού και στο τέλος του γυμνασίου».
Συγκεκριμένα, μέσα από την ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των αποτελεσμάτων, παρέχονται πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τον βαθμό επίτευξης των στόχων των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών σε εθνικό επίπεδο. Μελλοντικά, με την προϋπόθεση ότι οι εθνικές εξετάσεις επεκταθούν, θα αντλούνται ακόμη πιο αναλυτικά αποτελέσματα, ακόμη και σε επίπεδο σχολικής μονάδας. Απώτερος στόχος είναι η διαμόρφωση εισηγήσεων για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής πολιτικής στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
«Στην πραγματικότητα, έχουμε πλέον ένα εργαλείο να αξιολογήσουμε που βρίσκεται το εκπαιδευτικό μας σύστημα στα συγκεκριμένα σημεία της φοίτησης των μαθητών, κάτι που δεν συνέβαινε παλαιότερα, αφού στο δημοτικό δεν είχαμε καθόλου εξετάσεις ενώ στο γυμνάσιο, ήταν μόνο τοπικές, επομένως δεν μπορούσαν να οδηγήσουν σε συνολικά συμπεράσματα. Σημειωτέον, όλες οι χώρες έχουν αντίστοιχα συστήματα εξετάσεων εθνικού επιπέδου, για να μπορούν να αντλούν μέσω αυτών την απαραίτητη πληροφόρηση – να διαπιστώνουν ποια είναι τα θετικά σημεία αλλά και που υπάρχει αδυναμία στο εκπαιδευτικό σύστημα, ώστε να γίνονται παρεμβάσεις και διορθώσεις», καταλήγει ο κ.Κατσαρός.
Οι διαφορές με τον διαγωνισμό PISA
Η τεράστια αποτυχία των Ελλήνων μαθητών στις εξετάσεις του διεθνούς διαγωνισμού PISA, που διοργανώνει ο ΟΟΣΑ, είναι διαχρονική. Στις πιο πρόσφατες εξετάσεις, η Ελλάδα κατέλαβε την 44η θέση μεταξύ των 80 χωρών για τις μαθητικές επιδόσεις, με την αξιολόγηση να καλύπτει τα γνωστικά αντικείμενα της κατανόησης κειμένου, των μαθηματικών και των φυσικών επιστημών. Από τη χώρα μας, συμμετείχαν στο διαγωνισμό PISA 6.403 μαθητές 15 ετών από 230 σχολεία, δημόσια και ιδιωτικά.
Σε σύγκριση με τις εγχώριες εξετάσεις διαγνωστικού χαρακτήρα, «η έρευνα PISA περιλαμβάνει ένα επιπλέον γνωστικό αντικείμενο: τις Φυσικές Επιστήμες. Εκτός του διαγωνιστικού τμήματος, στο πλαίσιο του PISA δίνονται επιπλέον ερωτηματολόγια, από τα οποία προκύπτουν κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά των μαθητών κάθε χώρας, ώστε να μπορεί να γίνει σύγκριση μεταξύ τους. Στις ελληνικές εξετάσεις, δεν υπάρχει προς το παρόν κομμάτι κοινωνικής έρευνας αλλά εστιάζουν στα μαθησιακά αποτελέσματα.
Επιπροσθέτως, στο διαγωνισμό PISA εξετάζονται μόνο οι 15χρονοι μαθητές, στη χώρα μας οι εξετάσεις διεξάγονται σε περισσότερες τάξεις – στην ΣΤ’ Δημοτικού και στην Γ’ Γυμνασίου. Επειδή δε υπάρχει η σχετική πρόβλεψη στο νόμο, ενδεχομένως στο μέλλον να τις επεκτείνουμε και στην τρίτη δημοτικού ή και στην πρώτη γυμνασίου», εξηγεί ο Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Παιδείας.
Η φύση των θεμάτων αποτελεί μία ακόμη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο θεσμών. Στον διαγωνισμό PISA του ΟΟΣΑ, τα θέματα βασίζονται περισσότερο στην αξιολόγηση της γνώσης, που πρέπει να έχουν κατακτήσει τα παιδιά της συγκεκριμένης ηλικίας σε σχέση με την πρακτική της εφαρμογή, για την επίλυση προβλημάτων καθημερινής ζωής. Αυτός είναι ενας βασικός λόγος που τα ελληνόπουλα, τα οποία μαθαίνουν κυρίως να αποστηθίζουν τη θεωρία, δεν αποδίδουν καλά στις συγκεκριμένες εξετάσεις.
«Οι εθνικές εξετάσεις διαγνωστικού χαρακτήρα είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας, προκειμένου να γίνεται διάγνωση της επίδοσης σε τρία επίπεδα: ένα απλό, ένα κανονικό και ένα αυξημένων απαιτήσεων», αναφέρει ο κ.Κατσαρός και υπογραμμίζει: «Σε ορισμένες ερωτήσεις, μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μία σωστές απαντήσεις ως επιλογές, ώστε να αξιολογείται η κριτική σκέψη των παιδιών. Επίσης, υπάρχουν δύο ερωτήσεις ‘ανοικτού τύπου’, όπου οι εξεταζόμενοι καλούνται να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε ένα πρακτικό πρόβλημα της καθημερινότητας, επιστρατεύοντας την κριτική και συνθετική του ικανότητα. Μέσω αυτής της προσέγγισης, αντλούνται πληροφορίες σχετικά με το επίπεδο λειτουργικότητας των παιδιών, καθώς υπάρχει ακόμη υψηλό ποσοστό λειτουργικού αναλφαβητισμού στην Ελλάδα».
Οι επιδόσεις των μαθητών στις Εθνικές Εξετάσεις Διαγνωστικού Χαρακτήρα ως τώρα – Πού χρειάζεται βελτίωση
Η ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των αποτελεσμάτων των εθνικών εξετάσεων γίνεται από την Αρχή Διασφάλισης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΑΔΙΠΠΔΕ (ΑΔΙΠΔΕ), υπό τον καθηγητή Ηλία Ματσαγγούρα, και έχει την ευθύνη διεξαγωγής της διαδικασίας.
Οι φετινές εθνικές διαγνωστικές εξετάσεις έλαβαν χώρα στις 22 Μαϊου με τη συμμετοχή περίπου 12.000 μαθητών – 6.000 από το δημοτικό, 6.000 από το γυμνάσιο – από 660 σχολεία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα από τις εξετάσεις των δύο προηγούμενων ετών, «υπάρχει πολύ μεγάλο περιθώριο βελτίωσης και καταγράφεται η ανάγκη για αρκετές παρεμβάσεις, τόσο στο περιεχόμενο όσο και στην ύλη – κυρίως στη μεθοδολογία της διδασκαλίας και στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν», τονίζει ο κ.Κατσαρός.
«Στα Μαθηματικά, για παράδειγμα, διαπιστώνουμε ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην διδασκαλία των βασικών μαθηματικών εννοιών, καθώς τα παιδιά φτάνουν στην έκτη δημοτικού χωρίς να έχουν κατακτήσει βασικές μαθηματικές έννοιες. Επίσης, πρέπει να γίνουν μετατοπίσεις στη διδακτική πρακτική και να μειωθεί ο διδακτικός χρόνος κατά τον οποίο οι μαθητές παρακολουθούν το δάσκαλο, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να αυξηθεί ο χρόνος, κατά τον οποίο ασχολούνται με την επίλυση προβλημάτων και τη διερεύνηση».
Ιδιαίτερο βάρος δίνεται, επιπλέον, με βάση τα αποτελέσματα στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Τα αποτελέσματα από τις Εθνικές Διαγνωστικές Εξετάσεις, θα βοηθήσουν σταδιακά στην άντληση συμπερασμάτων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, όπως και σε επίπεδο σχολικής μονάδας.
Οι αντιδράσεις στην «ελληνική PISA»
Στις έντονες αντιδράσεις, που σημειώθηκαν την ημέρα διεξαγωγής των εθνικών διαγνωστικών εξετάσεων, με βασικά επιχειρήματα την «κατηγοριοποίηση των σχολείων» και την «εμπορευματοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού», ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης δήλωσε, μεταξύ άλλων: «Η ‘Ελληνική PISA’ είναι πολύτιμο εργαλείο για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος σήμερα και ένας ακόμη βατήρας για τις μεγάλες αλλαγές που χρειάζονται αύριο.
Αντιστέκονται αναχρονιστικές μειοψηφίες, οι οποίες με τη στάση τους στρέφονται εναντίον των μαθητών υπονομεύοντας ουσιαστικά το μέλλον τους. Οι λίγοι δεν θα εμποδίσουν τους πολλούς. Ο δρόμος για τις μεγάλες αλλαγές που έχει ανάγκη η εκπαίδευση έχει ανοίξει με το ψηφιακό σχολείο που πρόσφατα ανακοινώθηκε, με το πολλαπλό βιβλίο, με τις επερχόμενες αλλαγές στα προγράμματα σπουδών, με τη μελέτη ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων αντί αποσπασματικών κειμένων, με τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού και με όσα ακόμη πρόκειται να ανακοινωθούν και να υλοποιηθούν τους επόμενους μήνες».
Ο Γενικός Γραμματέας του ΥΠΑΙΘ, διευκρινίζει πως «κανείς δεν θέλει να κατηγοριοποιήσει τα σχολεία – πουθενά δεν κλείνουν σχολεία, γιατί εντοπίστηκε κάποια αδυναμία. Αντίθετα, υποστηρίζονται με αντισταθμιστικές πολιτικές, όπως την ενίσχυση με περισσότερους εκπαιδευτικούς. Ωστόσο, αντί να βλέπουν την πραγματικότητα, πολλοί προτιμούν να ‘κλείνουν τα μάτια’, επιλέγουν μία στάση ‘φοβική’».
Την ίδια στιγμή, επειδή εύκολα γίνεται γνωστό ποιο είναι το ‘καλό’ σχολείο της περιοχής, οι γονείς επιστρατεύουν κάθε μέσο για να εγγράψουν το παιδί τους στο συγκεκριμένο – κι ας μην το δικαιούνται. Όπως αναφέρει ο κ.Κατσαρός, «οι γονείς παίρνουν πλαστά χαρτιά, δηλώνουν διαφορετικές διευθύνσεις… καταφεύγουν σε μία αδιαφανή διαδικασία, ώστε τα παιδιά τους να πάνε σε σχολεία, τα οποία θεωρούνται από την τοπική κοινωνία ως ‘καλύτερα’ – σήμερα, το ποσοστό των μαθητών, που αλλάζουν με αυτό τον τρόπο σχολείο, ξεπερνά το 16-20%». Και επανέρχεται: «δεν υπάρχει στο μυαλό κανενός η ιδέα να κατηγοριοποιηθούν σχολεία μέσα από τις εξετάσεις, ούτε φυσικά να κλείσουν. Αντίθετα, υπάρχει μόνο η προσπάθεια να μάθουμε τί συμβαίνει κι αφού προηγηθεί εκτίμηση της κατάστασης, να μπορούμε να προχωρήσουμε σε βελτιώσεις, αφιερώνοντας περισσότερες δυνάμεις και πόρους».
Βασιλική Χρυσοστομίδου
