Η 26η Ιανουαρίου έχει οριστεί από τον ΟΗΕ ως η Διεθνής Ημέρα Καθαρής Ενέργειας.
Η παραγωγή και η χρήση ενέργειας ευθύνονται σήμερα για το 75% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ.
Η μετάβαση προς την καθαρή ενέργεια αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και σημαντική ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη.
Κλιματική ουδετερότητα και ενεργειακός τομέας
Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να μειώσει δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην επικράτειά της, ώστε να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Τον Δεκέμβριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τον στόχο της μείωσης των καθαρών εκπομπών της ΕΕ κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 —ένα αναγκαίο ενδιάμεσο βήμα για την επίτευξη του στόχου του 2050.
Ως μείζων πηγή εκπομπών στην ΕΕ, ο ενεργειακός τομέας θα πρέπει να υποστεί ριζικό μετασχηματισμό για την επίτευξη της απανθρακοποίησης.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και η δέσμη Fit for 55 καθορίζουν τους στόχους και τις δράσεις της ΕΕ για την ενεργειακή μετάβαση. Οι κύριοι στόχοι είναι οι εξής:
- αναμόρφωση ολόκληρου του πλαισίου της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2030, ώστε να επιταχυνθούν περαιτέρω οι προσπάθειες της ΕΕ για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
- διασφάλιση σταθερού ενεργειακού εφοδιασμού σε προσιτές τιμές στην ΕΕ
- περαιτέρω ανάπτυξη μιας ενοποιημένης και διασυνδεδεμένης αγοράς ενέργειας
- μείωση των εκπομπών μεθανίου στον ενεργειακό τομέα
Η ΕΕ επεξεργάζεται διάφορες προτάσεις για την επίτευξη αυτών των στόχων:
- την αναθεώρηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
- την αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση
- την αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων
- την αναθεώρηση της τρίτης δέσμης μέτρων για την ενέργεια όσον αφορά το φυσικό αέριο με σκοπό τη ρύθμιση των ανταγωνιστικών απανθρακοποιημένων αγορών φυσικού αερίου
- νέα πρόταση κανονισμού με στόχο τη μείωση των εκπομπών μεθανίου στον ενεργειακό τομέα
Με την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση, η ΕΕ θέσπισε μέτρα για τη βελτίωση της εξοικονόμησης ενέργειας μέσω της αποδοτικότερης χρήσης των αποθεμάτων ενέργειας. Η προτεινόμενη αναθεώρηση της οδηγίας περιλαμβάνει στόχο ενεργειακής απόδοσης 36 % για την τελική κατανάλωση ενέργειας και 39% για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, σε σύγκριση με τον τρέχοντα πρωταρχικό στόχο του 32,5 %.
Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποσκοπεί στην αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην οικονομία της ΕΕ. Ο τρέχων στόχος της οδηγίας για το 2030 είναι 32 %. Στην αναθεωρημένη πρόταση της Επιτροπής, ο στόχος αυτός αυξάνεται σε τουλάχιστον 40 % για το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην αγορά ενέργειας της ΕΕ έως το 2030.
Το Συμβούλιο καθόρισε τις διαπραγματευτικές θέσεις του (γενικές προσεγγίσεις) και για τις δύο προτάσεις στο Συμβούλιο Ενέργειας του Ιουνίου 2022. Το επόμενο στάδιο θα είναι οι διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας, το Συμβούλιο συμφώνησε σχετικά με το περιεχόμενο των νέων κανόνων που αποσκοπούν στην επιτάχυνση των διαδικασιών χορήγησης αδειών για έργα ανανεώσιμης ενέργειας. Οι κανόνες είναι προσωρινοί και περιλαμβάνουν μέτρα τα οποία αφορούν συγκεκριμένες τεχνολογίες και τύπους έργων που έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες ταχείας ανάπτυξης και τον μικρότερο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Επιπλέον, εισάγεται τεκμήριο υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος για έργα ανανεώσιμης ενέργειας.
Καθαρές πηγές ενέργειας
Υπεράκτια ανανεώσιμη ενέργεια
Η Επιτροπή παρουσίασε τη στρατηγική της για την υπεράκτια ενέργεια τον Νοέμβριο του 2020. Με τη στρατηγική αυτή, η Επιτροπή σχεδιάζει να ενισχύσει τη δυναμικότητα και τη χρήση τεχνολογιών υπεράκτιας ενέργειας, όπως:
- πλωτά υπεράκτια αιολικά πάρκα
- εγκαταστάσεις κυματικής και παλιρροϊκής ωκεάνιας ενέργειας
- πλωτές φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις
- χρήση φυκών για παραγωγή βιοκαυσίμων
Η ανάπτυξη του τομέα αυτού και η σύνδεση του τεράστιου δυναμικού της αιολικής ενέργειας με το ευρωπαϊκό δίκτυο όχι μόνο θα ωφελήσουν το περιβάλλον, μειώνοντας τις εκπομπές από την παραγωγή ενέργειας και συμβάλλοντας στην προστασία της βιοποικιλότητας, αλλά θα δημιουργήσουν επίσης επενδυτικές και αναπτυξιακές ευκαιρίες, μεταξύ άλλων στις παράκτιες περιοχές.
Στα συμπεράσματα που εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2020 για το θέμα αυτό, το Συμβούλιο χαιρέτισε τη στρατηγική της Επιτροπής ως βάση για τις συζητήσεις σχετικά με το πώς μπορεί να ενισχυθεί η δυναμικότητα της ΕΕ όσον αφορά την υπεράκτια και ανανεώσιμη ενέργεια. Σύμφωνα με το Συμβούλιο, για να αναπτυχθεί η ανανεώσιμη ενέργεια χρειάζεται να ενοποιηθεί περαιτέρω η εσωτερική αγορά ενέργειας με:
- καλύτερη διασυνδεσιμότητα μεταξύ των κρατών μελών
- ανάπτυξη υποδομών και δικτύων
- λύσεις αποθήκευσης
Ο στόχος αυτός θα μπορούσε να επιτευχθεί με την υλοποίηση περισσότερων διασυνοριακών έργων, τα οποία απαιτούν υψηλό επίπεδο ασφάλειας για τους επενδυτές. Για τον λόγο αυτό, το Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να παρουσιάσει ένα ευνοϊκό πλαίσιο για διασυνοριακά και άλλα σχετικά εθνικά έργα ανανεώσιμης ενέργειας.
Υδρογόνο
Το υδρογόνο, όταν παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δεν εκπέμπει άνθρακα, συμβάλλοντας έτσι στην απανθρακοποίηση της οικονομίας.
Το υδρογόνο θεωρείται ο φορέας ενέργειας του μέλλοντος, καθώς μπορεί να βοηθήσει στην απανθρακοποίηση τομέων με υψηλές εκπομπές, όπως οι ενεργοβόρες βιομηχανίες και οι μεταφορές.
Η Επιτροπή ενέκρινε τη στρατηγική της για το υδρογόνο τον Ιούλιο του 2020 και έθεσε το υδρογόνο ως επενδυτική προτεραιότητα στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ. Επιπλέον, εγκαινίασε την Ευρωπαϊκή Συμμαχία για το Καθαρό Υδρογόνο, στην οποία συμμετέχουν παράγοντες της βιομηχανίας, φορείς της κοινωνίας των πολιτών και εθνικές και περιφερειακές αρχές, με σκοπό την υποστήριξη των επενδύσεων και την προώθηση της ζήτησης στον ενεργειακό τομέα.
Στα συμπεράσματα που εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2020, το Συμβούλιο αναγνώρισε τον σημαντικό ρόλο που έχει το υδρογόνο, ιδίως το υδρογόνο από ανανεώσιμες πηγές, σε σχέση με:
- την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την απανθρακοποίηση
- την εξασφάλιση της οικονομικής ανάκαμψης στο πλαίσιο της COVID-19
- τη συμβολή στην ανταγωνιστικότητα της ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή
Το Συμβούλιο επεσήμανε την ανάγκη να αναβαθμιστεί σημαντικά η ενωσιακή αγορά υδρογόνου και να γίνει μια αγορά ανταγωνιστική και ρευστή, ικανή να προσελκύει επενδύσεις. Οι υπουργοί υπογράμμισαν επίσης τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν η ενοποίηση των ενεργειακών συστημάτων, η τομεακή ενοποίηση και ο εξηλεκτρισμός για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης.
Το Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει τις εργασίες για την κατάρτιση και τη θέση σε λειτουργία της στρατηγικής της ΕΕ για το υδρογόνο. Επιπλέον, κάλεσε την Επιτροπή να περιγράψει πώς μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι του χάρτη πορείας για εγκατάσταση ηλεκτρολυτικών κυψελών ανανεώσιμου υδρογόνου στην ΕΕ με ισχύ τουλάχιστον 6 GW έως το 2024 και 40 GW έως το 2030.
Ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος
Προκειμένου να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, η Ευρώπη πρέπει να πετύχει τον ριζικό μετασχηματισμό του ενεργειακού της συστήματος σε ένα ενοποιημένο ενεργειακό σύστημα με μεγάλα μερίδια ανανεώσιμης ενέργειας και σημαντικές βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης. Ενοποίηση του συστήματος σημαίνει διασύνδεση των ενεργειακών τομέων τόσο μεταξύ τους και όσο με τους τομείς τελικής χρήσης, όπως τα κτίρια, οι μεταφορές και η βιομηχανία. Πρόκειται για μια οικονομικά και τεχνικά αποδοτικότερη λύση, που αντιμετωπίζει τις απώλειες θερμότητας.
Στη στρατηγική της για την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε να δημιουργηθεί ένα πιο κυκλικό ενεργειακό σύστημα με επίκεντρο την ενεργειακή απόδοση. Το σύστημα αυτό θα μπορούσε να συμβάλει στην παροχή περισσότερου και πιο πράσινου ηλεκτρισμού σε τομείς όπως οι μεταφορές και η βιομηχανία, καθώς και να δώσει ώθηση στα καύσιμα χαμηλού άνθρακα, συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου, για τομείς που είναι δυσκολότερο να απαλλαγούν από τις ανθρακούχες εκπομπές.
Οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ συζήτησαν για την ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος κατά την άτυπη βιντεοδιάσκεψή τους τον Δεκέμβριο του 2020. Αντάλλαξαν απόψεις για τα μέτρα πολιτικής που συνιστούν προτεραιότητα και για τις προκλήσεις σε σχέση την επικαιροποίηση του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ, προκειμένου να διευκολυνθεί η ενοποίηση του ενεργειακού συστήματος.
Διευρωπαϊκά δίκτυα στον τομέα της ενέργειας (ΔΕΔ-Ε)
Η πολιτική για τα διευρωπαϊκά δίκτυα στον τομέα της ενέργειας (ΔΕΔ-Ε), η οποία δρομολογήθηκε το 2013, στηρίζει διασυνοριακά έργα για τη σύνδεση των ενεργειακών δικτύων των κρατών μελών και την προώθηση της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Στόχος του νέου κανονισμού ΔΕΔ-Ε είναι ο εκσυγχρονισμός, η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και η διασύνδεση των διασυνοριακών υποδομών ενέργειας της ΕΕ, ώστε να μπορέσει η ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Ο κανονισμός έχει επίσης ως στόχο να συνεχίσει να μεριμνά για:
- την ενοποίηση της αγοράς
- την ανταγωνιστικότητα
- την ασφάλεια του εφοδιασμού
Το Συμβούλιο κατέληξε σε γενική προσέγγιση επί της νέας νομοθεσίας τον Ιούνιο του 2021, αποφασίζοντας να θέσει τέλος στη στήριξη νέων έργων φυσικού αερίου και πετρελαίου και να εισαγάγει υποχρεωτικά κριτήρια βιωσιμότητας για όλα τα έργα. Επίσης, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές όσον αφορά όλα τα στοιχεία ενεργητικού, συμπεριλαμβανομένων των έξυπνων δικτύων φυσικού αερίου.
Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με την αναθεωρημένη νομοθεσία τον Δεκέμβριο του 2021. Το Συμβούλιο εξέδωσε τον τελικό κανονισμό τον Μάιο του 2022.
