Πόσο και πώς επηρεάζει τους αγρότες;

To Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε συμφωνία (γενική προσέγγιση) σχετικά με πρόταση νόμου για την αποκατάσταση της φύσης. Η πρόταση αποσκοπεί στη θέσπιση μέτρων ανάκαμψης που θα καλύπτουν τουλάχιστον το 20% των χερσαίων και 20% των θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030 και όλα τα οικοσυστήματα που χρειάζονται αποκατάσταση έως το 2050.

Θέτει συγκεκριμένους νομικά δεσμευτικούς στόχους και υποχρεώσεις για την αποκατάσταση της φύσης στο καθένα από τα αναφερόμενα οικοσυστήματα - από γεωργική γη και δάση μέχρι θαλάσσια, γλυκά και αστικά οικοσυστήματα.

Η γενική προσέγγιση θα χρησιμεύσει ως εντολή για διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την τελική μορφή της νομοθεσίας.

Κύριες αλλαγές που συμφωνήθηκαν από το Συμβούλιο

Το κείμενο του Συμβουλίου θέτει μια ισορροπία μεταξύ της διατήρησης φιλόδοξων στόχων για την αποκατάσταση της φύσης και της παροχής ευελιξίας στα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή του κανονισμού, διατηρώντας παράλληλα ίσους όρους ανταγωνισμού και μειώνοντας τον διοικητικό φόρτο.

Υποχρεώσεις αποκατάστασης

Το Συμβούλιο συμφώνησε ότι τα κράτη μέλη θα θεσπίσουν μέτρα αποκατάστασης που θα φέρουν σε καλή κατάσταση τουλάχιστον το 30% των οικοτόπων σε χερσαία, παράκτια, γλυκά και θαλάσσια οικοσυστήματα που δεν είναι σε καλή κατάσταση έως το 2030. Αυτό θα ισχύει για τουλάχιστον το 30% της συνολικής έκτασης των τύπων οικοτόπων που κρίνονται σε μη καλή κατάσταση, σε αντίθεση με την έκταση για κάθε ομάδα οικοτόπων, όπως είχε προταθεί αρχικά από την Επιτροπή.

Ωστόσο, τα κράτη μέλη θα ορίσουν μέτρα αποκατάστασης τουλάχιστον στο 60% έως το 2040 και τουλάχιστον στο 90% έως το 2050 της έκτασης κάθε ομάδας οικοτόπων που δεν είναι σε καλή κατάσταση.

Τα κράτη μέλη πρόσθεσαν μια εξαίρεση για τις θαλάσσιες περιοχές που έχουν ενδιαιτήματα μαλακών ιζημάτων. Για τα μαλακά ιζήματα, τα κράτη μέλη θα μπορούν να εφαρμόζουν χαμηλότερο ποσοστό για τους στόχους και ο στόχος του 2030 δεν θα ισχύει.

Απαίτηση μη φθοράς

Για περιοχές οικοτόπων που υπόκεινται σε μέτρα αποκατάστασης, τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι θα διασφαλίσουν ότι δεν θα σημειωθεί σημαντική υποβάθμιση. Σε περιοχές που βρίσκονται ήδη σε καλή κατάσταση ή όπου δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί μέτρα αποκατάστασης, ιδιαίτερα εκτός του δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, τα κράτη μέλη θα προσπαθήσουν να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη σημαντικής υποβάθμισης. Αυτό μεταφράζεται σε υποχρέωση με βάση τα αποτελέσματα για τους πρώτους και υποχρέωση με βάση την προσπάθεια για τη δεύτερη.

Κενά γνώσης

Τα κράτη μέλη συμφώνησαν ότι υπάρχει έλλειψη δεδομένων σχετικά με την κατάσταση ορισμένων οικοτόπων και ως εκ τούτου είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί η βελτίωσή τους.

Συμφώνησαν επίσης ότι τα μέτρα ποσοτικής αποκατάστασης θα εφαρμόζονται μόνο σε περιοχές όπου η κατάσταση των οικοτόπων είναι γνωστή.

Για τους χερσαίους οικοτόπους, τα κράτη μέλη θα πρέπει μέχρι το 2030 να καθορίσουν το 90% της κατάστασης των οικοτόπων. Για τους θαλάσσιους οικοτόπους, το 50% των κενών γνώσης θα πρέπει να καλυφθεί έως το 2030. Η κατάσταση όλων των οικοτόπων θα πρέπει να είναι γνωστή έως το 2040, εκτός από τα μαλακά ιζήματα, όπου η προθεσμία παρατείνεται έως το 2050.

Υποχρεώσεις ειδικές για το οικοσύστημα

Η πρόταση περιέχει υποχρεώσεις που αφορούν ειδικά τα οικοσυστήματα, στις οποίες το Συμβούλιο έφερε διάφορες ευελιξίες.

Για παράδειγμα, για τα αστικά οικοσυστήματα, το Συμβούλιο αντικατέστησε τους ποσοτικούς στόχους με την υποχρέωση των κρατών μελών να επιτύχουν μια αυξητική τάση στους αστικούς χώρους πρασίνου, έως ότου επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο. Το Συμβούλιο διατήρησε την απαίτηση «καμία καθαρή απώλεια», η οποία προβλέπει ότι δεν θα σημειωθεί καθαρή απώλεια αστικού πρασίνου και κάλυψης αστικών δέντρων μέχρι το 2030, σε σύγκριση με την έναρξη ισχύος του κανονισμού, εκτός εάν τα αστικά οικοσυστήματα έχουν ήδη πάνω από 45% χώρο πρασίνου.

Το Συμβούλιο αμβλύνει τους στόχους για την εκ νέου διαβροχή των τυρφώνων, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη επηρεάζονται δυσανάλογα από αυτές τις υποχρεώσεις. Το Συμβούλιο όρισε να αποκαταστήσει το 30% των στραγγισμένων τυρφώνων σε γεωργική χρήση έως το 2030 και το 50% έως το 2050, με τη δυνατότητα για τα κράτη μέλη που έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό να εφαρμόσουν χαμηλότερο ποσοστό.

Το Συμβούλιο παρείχε μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση δεικτών για την παρακολούθηση των δασικών οικοσυστημάτων.

Για χαρακτηριστικά τοπίου υψηλής ποικιλομορφίας σε γεωργικά οικοσυστήματα, όπως φυτοφράκτες, σειρές δέντρων, τάφροι, λίμνες ή οπωροφόρα δέντρα, το Συμβούλιο πρόσθεσε τη δυνατότητα εστίασης των μέτρων σε εκείνα που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Το Συμβούλιο πρόσθεσε μια υποχρέωση για τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι θα πρέπει να διατηρηθεί η αποκατασταθείσα σύνδεση ποταμών.

Εθνικά σχέδια αποκατάστασης

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν τακτικά εθνικά σχέδια αποκατάστασης στην Επιτροπή που δείχνουν πώς θα επιτύχουν τους στόχους. Θα παρακολουθούσαν επίσης και θα αναφέρουν την πρόοδό τους.

Το Συμβούλιο επέλεξε μια σταδιακή προσέγγιση. Αντί να υποβάλουν πλήρη σχέδια μέχρι το 2050 δύο χρόνια μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, τα κράτη μέλη θα υποβάλουν πρώτα εθνικά σχέδια αποκατάστασης που καλύπτουν την περίοδο έως τον Ιούνιο του 2032, με στρατηγική επισκόπηση για την περίοδο μετά τον Ιούνιο του 2032. Μέχρι τον Ιούνιο του 2032 τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν σχέδια αποκατάστασης έως το 2042 με στρατηγική επισκόπηση έως το 2050 και έως τον Ιούνιο του 2042 θα υποβάλλουν σχέδια έως το 2050.

Το Συμβούλιο πρόσθεσε τη δυνατότητα για τα κράτη μέλη να λαμβάνουν υπόψη στα σχέδιά τους συγκεκριμένες εθνικές επιλογές όσον αφορά τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές απαιτήσεις, τα περιφερειακά και τοπικά χαρακτηριστικά και την πυκνότητα του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένης της ειδικής κατάστασης των εξόχως απόκεντρων περιοχών.

Το Συμβούλιο εναρμόνισε όσο το δυνατόν περισσότερο τους κύκλους παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων με τους υφιστάμενους κύκλους υποβολής εκθέσεων σε άλλη περιβαλλοντική νομοθεσία, προκειμένου να προστεθεί συνοχή.

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άμυνα

Το Συμβούλιο πρόσθεσε ένα νέο άρθρο που προβλέπει ότι ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η λειτουργία μονάδων για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η σύνδεσή τους με το δίκτυο και το ίδιο το δίκτυο και τα στοιχεία αποθήκευσης τεκμαίρεται ότι έχουν υπέρτατο δημόσιο συμφέρον.

Αυτό σημαίνει ότι θα επωφελούνταν από παρέκκλιση από τις υποχρεώσεις συνεχούς βελτίωσης και μη υποβάθμισης. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα μπορούν να εξαιρούν αυτά τα έργα από την υποχρέωση να αποδείξουν ότι υπάρχουν λιγότερο επιζήμιες εναλλακτικές λύσεις, εάν έχει πραγματοποιηθεί στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση. Για να διασφαλιστεί η ευθυγράμμιση με την οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία βρίσκεται υπό αναθεώρηση, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να περιορίσουν την εφαρμογή αυτών των εξαιρέσεων σύμφωνα με τις προτεραιότητες που ορίζονται στα εθνικά τους ολοκληρωμένα σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα.

Το Συμβούλιο διευκρίνισε επίσης ότι τα σχέδια και τα έργα με αποκλειστικό σκοπό την εθνική άμυνα μπορεί να θεωρηθεί ότι έχουν υπέρτατο δημόσιο συμφέρον και μπορούν να εξαιρεθούν από την απαίτηση να μην υπάρχουν λιγότερο επιζήμιες εναλλακτικές λύσεις. Ωστόσο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων στους τύπους οικοτόπων όπου εφαρμόζουν αυτήν την εξαίρεση.

Χρηματοδότηση μέτρων αποκατάστασης

Το Συμβούλιο εισήγαγε μια νέα διάταξη ζητώντας από την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση, ένα έτος μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, με επισκόπηση των διαθέσιμων χρηματοδοτικών πόρων σε επίπεδο ΕΕ, αξιολόγηση των χρηματοδοτικών αναγκών για την εφαρμογή και ανάλυση για τον εντοπισμό τυχόν χρηματοδοτικά κενά. Η έκθεση θα περιλαμβάνει επίσης κατάλληλες προτάσεις, όπου χρειάζεται, και χωρίς να προδικάζει το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (2028-2034).

Επόμενα βήματα

Η γενική προσέγγιση θα χρησιμεύσει ως εντολή του Συμβουλίου για διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με την τελική μορφή της νομοθεσίας. Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων θα πρέπει να εγκριθεί επίσημα από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο.

Ιστορικό

Η Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση νόμου για την αποκατάσταση της φύσης στις 22 Ιουνίου 2022. Πάνω από το 80% των ευρωπαϊκών οικοτόπων είναι σε κακή κατάσταση. Οι προηγούμενες προσπάθειες για την προστασία και τη διατήρηση της φύσης δεν κατάφεραν να αντιστρέψουν αυτήν την ανησυχητική τάση.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο για πρώτη φορά, η πρόταση αποσκοπεί στη θέσπιση μέτρων όχι μόνο για τη διατήρηση αλλά και για την αποκατάσταση της φύσης. Η πρόταση αποσκοπεί στη βελτίωση της κατάστασης της φύσης θέτοντας δεσμευτικούς στόχους και υποχρεώσεις σε ένα ευρύ φάσμα οικοσυστημάτων σε ξηρά και θάλασσα.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν αποτελεσματικά μέτρα αποκατάστασης που να βασίζονται στην περιοχή προκειμένου να επιτύχουν τους συγκεκριμένους στόχους για το οικοσύστημα. Προκειμένου να αξιολογηθούν τα μέτρα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προγραμματίσουν εκ των προτέρων αναπτύσσοντας εθνικά σχέδια αποκατάστασης της φύσης, σε στενή συνεργασία με επιστήμονες, ενδιαφερόμενους φορείς και το κοινό. Η πρόταση θα ορίζει επίσης δείκτες βιοποικιλότητας για τη μέτρηση της προόδου.