Η φύση, μαζί με την εγγενή βιοποικιλότητά της, είναι το κλειδί για τις λειτουργικές κοινωνίες και οικονομίες.
Παρέχει την τροφή που τρώμε, φιλτράρει το νερό που πίνουμε, καθαρίζει τον αέρα που αναπνέουμε και είναι σημαντικό για την ψυχική και σωματική μας υγεία.
Ωστόσο, στην ΕΕ, πολλά ενδιαιτήματα και είδη βρίσκονται σε κακή ή κακή κατάσταση, και μόνο ένα πολύ μικρό μέρος αυτών έχει παρουσιάσει βελτίωση τα τελευταία χρόνια. Η αποκατάσταση των οικοτόπων και των ειδών της Ευρώπης είναι σημαντική όχι μόνο για την εγγενή αξία της ίδιας της φύσης: είναι επίσης καίριας σημασίας για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και ευημερίας και για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
- Στην ΕΕ, το 81% των προστατευόμενων οικοτόπων, το 39% των προστατευόμενων πτηνών και το 63% των άλλων προστατευόμενων ειδών βρίσκονται σε κακή ή κακή κατάσταση. Μόνο ένα πολύ μικρό μέρος αυτών έχει δείξει βελτίωση τα τελευταία χρόνια.
- Διάφοροι παράγοντες συμβάλλουν στην απώλεια βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης γης, της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής. Απαιτούνται προσπάθειες αποκατάστασης που ακολουθούνται από συνεχή διαχείριση των αποκατασταθέντων περιοχών τόσο εντός όσο και εκτός των προστατευόμενων περιοχών για να διασφαλιστεί ότι η χρήση των πλανητικών πόρων θα είναι βιώσιμη στο μέλλον.
- Στην ΕΕ, το 84% των καλλιεργειών εξαρτάται τουλάχιστον εν μέρει από την επικονίαση από έντομα και η αποκατάσταση των ενδιαιτημάτων των επικονιαστών συμβάλλει στη βελτίωση της μελλοντικής επισιτιστικής ασφάλειας.
- Η βελτίωση και η αύξηση της έκτασης των δασών, των υγροτόπων και των θαλάσσιων λιβαδιών αυξάνει τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα. Η αποκατάσταση βελτιώνει την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων, υποστηρίζοντας συστήματα παραγωγής που βασίζονται στη φύση και βοηθώντας τα να προσαρμοστούν στα ολοένα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.
- Η αποκατάσταση του οικοσυστήματος μπορεί να βελτιώσει την υγεία, την ευημερία και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων αυξάνοντας τη διαθεσιμότητα χώρων πρασίνου, μετριάζοντας τη ρύπανση και μειώνοντας τον κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών από τα ζώα στους ανθρώπους.
Αντιστροφή της παρακμής της φύσης
Η έλλειψη αποκατάστασης των οικοσυστημάτων σε συνδυασμό με τις ανθρώπινες πιέσεις, όπως η ρύπανση, η υποβάθμιση της γης και η υπερβολική χρήση των πόρων, επιβαρύνει σημαντικά τη φύση στην Ευρώπη. Λόγω αυτών των συνδυασμένων πιέσεων, οι υπηρεσίες οικοσυστήματος που παρέχονται από τη φύση, όπως η δέσμευση άνθρακα και η κλιματική ρύθμιση απειλούνται. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί συχνότερα και ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες, ξηρασίες, πυρκαγιές και καταιγίδες. Εάν η φύση είναι πιο ανθεκτική, θα βοηθήσει την Ευρώπη να προσαρμοστεί σε τέτοιες κρίσεις που συμβαίνουν. Ωστόσο, εάν οι κοινωνίες στην Ευρώπη και πέρα από αυτήν συνεχίσουν να εξαντλούν τους μη ανανεώσιμους φυσικούς πόρους με μη βιώσιμο ρυθμό, τα οικοσυστήματα θα επηρεαστούν σε μεγάλο βαθμό.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 75% των εδαφών και το 66% των ωκεανών της γης έχουν αλλοιωθεί σοβαρά από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Στην ΕΕ, εν τω μεταξύ, το 81% των προστατευόμενων οικοτόπων, το 39% των προστατευόμενων πτηνών και το 63% των άλλων προστατευόμενων ειδών βρίσκονται σε κακή ή κακή κατάσταση και μόνο ένα πολύ μικρό μέρος αυτών έχει παρουσιάσει κάποια βελτίωση. Ενώ οι προστατευόμενες περιοχές αποτελούν το 26% της ξηράς και το 12% της θαλάσσιας έκτασης στην ΕΕ, αυτές από μόνες τους δεν επαρκούν για να αντιστρέψουν την παρακμή της φύσης. Συχνά είναι απομονωμένα και δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους και διαχείριση, ενώ ορισμένα δεν παρέχουν πλήρη προστασία στη φύση. Στην Ευρώπη, εκτιμάται ότι η περιοχή των προστατευόμενων οικοτόπων που χρήζουν αποκατάστασης είναι τουλάχιστον 259.000 km 2, περίπου το μισό μέγεθος της χερσαίας Ισπανίας. Άλλες περιοχές, όπως οι βιότοποι ορισμένων συγκεκριμένων ειδών, χρειάζονται επίσης αποκατάσταση για να σταματήσει η μείωση της βιοποικιλότητας.
Προστασία και αποκατάσταση της φύσης
Οι προστατευόμενες περιοχές παρέχουν ένα νομικό πλαίσιο που συμβάλλει στην επίτευξη της μακροπρόθεσμης διατήρησης της φύσης σε έναν σαφώς καθορισμένο γεωγραφικό χώρο. Το επίκεντρο είναι η διατήρηση της υπάρχουσας βιοποικιλότητας, η πρόληψη περαιτέρω απωλειών και η ανάκτηση της υποβαθμισμένης βιοποικιλότητας. Αυτό επιτυγχάνεται με την απαγόρευση ορισμένων δραστηριοτήτων και τη διαχείριση της περιοχής.
Η αποκατάσταση στοχεύει στην αναστροφή της υποβάθμισης που έχει ήδη συμβεί και να επαναφέρει ένα οικοσύστημα σε καλή κατάσταση. Η αποκατάσταση μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο εντός όσο και εκτός προστατευόμενων περιοχών και μπορεί να περιλαμβάνει συνδυασμό παθητικών και ενεργητικών μέτρων. Οι αναστηλωμένες περιοχές δεν είναι αποκλεισμένες από την ανθρώπινη δραστηριότητα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με βιώσιμο τρόπο.
Η προστασία και η αποκατάσταση μπορούν, αλλά δεν χρειάζεται, να συμβούν σε συνδυασμό. Ωστόσο, και τα δύο χρειάζονται για να διασφαλιστεί ότι τα οικοσυστήματα μπορούν να εκπληρώσουν τις πολλαπλές περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές τους λειτουργίες.
Τα οφέλη της αποκατάστασης της φύσης
Η αποκατάσταση της φύσης είναι η διαδικασία ενεργητικής ή παθητικής υποβοήθησης της ανάκτησης ενός οικοσυστήματος προς ή πίσω σε μια «καλή» κατάσταση. Η αποκατάσταση του οικοσυστήματος χρησιμοποιείται για την αύξηση της βιοποικιλότητας και τη βελτίωση της ανθεκτικότητάς της. Ωστόσο, τα οφέλη της αποκατάστασης ξεπερνούν αυτό.
Τα χρηματικά οφέλη από την αποκατάσταση ενός ευρέος φάσματος τυρφώνων, ελών, δασών, ερεικών και θάμνων, λιβαδιών, ποταμών, λιμνών, προσχωσιγενών οικοτόπων και παράκτιων υγροτόπων της ΕΕ εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε περίπου 1.860 δισεκατομμύρια ευρώ (με κόστος περίπου 154 δισεκατομμύρια ευρώ). Επομένως, η αποκατάσταση της φύσης δεν είναι καθαρό κόστος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η επένδυση στην αποκατάσταση της φύσης παρέχει απόδοση μεταξύ 8 και 38 ευρώ για κάθε 1 ευρώ που δαπανάται, λόγω των ευρύτερων οφελών που παρέχονται μέσω των υπηρεσιών οικοσυστήματος που υποστηρίζουν την επισιτιστική ασφάλεια, την ανθρώπινη υγεία και ευημερία και τον μετριασμό του κλίματος και προσαρμογή.
Η επισιτιστική ασφάλεια εξαρτάται άμεσα από ένα υγιές φυσικό περιβάλλον. Περίπου το 84% των καλλιεργειών εξαρτώνται τουλάχιστον εν μέρει από την επικονίαση από έντομα και η συνεχιζόμενη μείωση των επικονιαστών απειλεί τη διαθεσιμότητα θρεπτικών και υγιεινών τροφίμων. Η αποκατάσταση του εδάφους και των αγροοικοσυστημάτων βοηθά στη διατήρηση ζωτικών πληθυσμών επικονιαστών. Τα οικοσυστήματα του εδάφους που περιέχουν δισεκατομμύρια οργανισμούς συντηρούν τη γεωργική παραγωγή και σήμερα, το 60%-70% των εδαφών στην Ευρώπη είναι υποβαθμισμένα.
Τα υποβαθμισμένα εδάφη δεν μπορούν να παράγουν ανθεκτική παραγωγή τροφίμων και αφήνουν τα αγροοικοσυστήματα πιο εκτεθειμένα σε ζημιές στις καλλιέργειες που προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα. Τα χαρακτηριστικά του τοπίου, όπως οι δεντροστοιχίες, οι φράχτες και οι λωρίδες γρασιδιού, συμβάλλουν επίσης στον φυσικό έλεγχο των παρασίτων ενώ βελτιώνουν τη διαθεσιμότητα νερού και θρεπτικών συστατικών για τις καλλιέργειες. Αυτό, με τη σειρά του, υποστηρίζει την παραγωγή ανθεκτικών τροφίμων χρησιμοποιώντας λιγότερα χημικά φυτοφάρμακα, λιπάσματα και άρδευση. Η αποκατάσταση της φύσης προστατεύει επίσης από τη συνεχιζόμενη απώλεια πολύτιμης γενετικής ποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων των «άγριων συγγενών της καλλιέργειας» (άγρια φυτικά είδη που σχετίζονται με γεωργικές καλλιέργειες).
Η ασφάλεια του εφοδιασμού με θαλάσσια τρόφιμα απαιτεί βιώσιμες αλιευτικές πρακτικές και υγιείς θαλάσσιους βιότοπους όπως λιβάδια με θαλάσσια χόρτα, παλιρροϊκά έλη, κοραλλιογενείς ύφαλους και κοίτες οστρακοειδών. Όλα αυτά μπορούν να ανακτηθούν και να διατηρηθούν μέσω της αποκατάστασης.
Επιπλέον, η αυξημένη εμφάνιση και διάρκεια των κυμάτων καύσωνα, που μεταξύ 1980 και 2020 ευθύνονται για 77.000-129.000 θανάτους στην Ευρώπη, μπορεί να μετριαστεί εν μέρει με την αποκατάσταση χώρων πρασίνου στις πόλεις, οι οποίοι προσφέρουν σκιά και ρυθμίζουν το μικροκλίμα.
Επιπλέον, η αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων αυξάνει τη θαλάσσια βιομάζα τους και υποστηρίζει τη θαλάσσια βιοποικιλότητα, η οποία συμβάλλει στη δέσμευση άνθρακα.
Η υγεία, η ευημερία και η ποιότητα ζωής των ανθρώπων εξαρτώνται από τη φύση τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Η αποκατάσταση των αστικών χώρων πρασίνου και μπλε αυξάνει άμεσα τη διαθεσιμότητα και την προσβασιμότητά τους για τους ανθρώπους, με τεκμηριωμένα οφέλη τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία, τη συνολική ευεξία και τη μείωση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας από χρόνιες ασθένειες. Αυτοί οι χώροι μετριάζουν τις επιπτώσεις του θορύβου και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και προσφέρουν χώρο για σωματική άσκηση, κοινωνική αλληλεπίδραση, χαλάρωση και ψυχική ανάκαμψη.
Η αποκατάσταση των υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων μπορεί να θεωρηθεί ως μια «παρέμβαση δημόσιας υγείας» που μπορεί να προστατεύσει και να προάγει την ανθρώπινη υγεία και ευημερία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αποκατάσταση της φύσης προστατεύει γενετικούς πόρους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για φαρμακευτικούς ή ιατρικούς σκοπούς, πολλοί από τους οποίους δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Επιπλέον, η αποκατάσταση της φύσης μετριάζει τον κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών από τα άγρια ζώα στους ανθρώπους μειώνοντας την αλληλεπίδραση ανθρώπου-άγριας ζωής
