Παρά την πρόοδο σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ για τη μείωση της χρήσης τους, η ρύπανση από φυτοφάρμακα εξακολουθεί να ενέχει σημαντικούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, σύμφωνα με ενημέρωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ).
Για να αντιστραφεί αυτό, πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα για την επίτευξη των στόχων μηδενικής ρύπανσης της ΕΕ για μείωση κατά 50% της χρήσης και του κινδύνου χημικών και πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων έως το 2030.
Η ευρεία χρήση φυτοφαρμάκων είναι σημαντική πηγή ρύπανσης - μολύνει το νερό, το έδαφος και τον αέρα, οδηγεί στην απώλεια βιοποικιλότητας και οδηγεί σε αντοχή στα παράσιτα. Η ανθρώπινη έκθεση σε χημικά φυτοφάρμακα συνδέεται με χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος, και καρδιακές, αναπνευστικές και νευρολογικές παθήσεις.
Ο αγροτικός τομέας της Ευρώπης εξακολουθεί να βασίζεται στη χρήση υψηλών ποσοτήτων χημικών φυτοφαρμάκων για τη διατήρηση των αποδόσεων των καλλιεργειών, με τον όγκο των πωλήσεων φυτοφαρμάκων να έχει παραμείνει σταθερός την τελευταία δεκαετία. Τα φυτοφάρμακα χρησιμοποιούνται επίσης στη δασοκομία και κατά μήκος των δρόμων και των σιδηροδρόμων, καθώς και σε δημόσια πάρκα, παιδικές χαρές ή κήπους που χρησιμοποιούνται ευρέως από το κοινό - ιδιαίτερα από παιδιά, έγκυες γυναίκες και ηλικιωμένους, ομάδες πιο ευάλωτες στα φυτοφάρμακα .
Από το 2011 έως το 2020, οι πωλήσεις φυτοφαρμάκων στα κράτη μέλη της ΕΕ-27 παρέμειναν σχετικά σταθερές σε περίπου 350.000 τόνους ετησίως.
Το 2020, ένα ή περισσότερα φυτοφάρμακα εντοπίστηκαν πάνω από τα όρια ανησυχίας (κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία) στο 22% όλων των τοποθεσιών παρακολούθησης σε ποτάμια και λίμνες σε όλη την Ευρώπη. Όσον αφορά τη ρύπανση του εδάφους, το 83% των γεωργικών εδαφών που δοκιμάστηκαν σε μια μελέτη του 2019 περιείχαν υπολείμματα φυτοφαρμάκων.
Η ρύπανση από φυτοφάρμακα είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες απώλειας βιοποικιλότητας στην Ευρώπη. Ειδικότερα, η χρήση φυτοφαρμάκων έχει προκαλέσει σημαντική μείωση στους πληθυσμούς των εντόμων, απειλώντας τους κρίσιμους ρόλους που διαδραματίζουν στην παραγωγή τροφίμων, ιδίως στην επικονίαση των περισσότερων καλλιεργειών οπωροκηπευτικών.
Οι άνθρωποι εκτίθενται κυρίως σε φυτοφάρμακα μέσω της διατροφής, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και του πόσιμου νερού, καθώς και περνώντας χρόνο σε περιοχές όπου εφαρμόζονται φυτοφάρμακα και, για τους εργάτες της γεωργίας, στο χώρο εργασίας. Μια μεγάλης κλίμακας μελέτη ανθρώπινης βιοπαρακολούθησης που διεξήχθη μεταξύ 2014 και 2021 σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες βρήκε ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο φυτοφάρμακα στα σώματα του 84% των συμμετεχόντων στην έρευνα.
Τα επίπεδα φυτοφαρμάκων ήταν σταθερά υψηλότερα στα παιδιά από ότι στους ενήλικες, με τα παιδιά να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις αρνητικές επιπτώσεις των χημικών στην υγεία. Η ανθρώπινη έκθεση σε χημικά φυτοφάρμακα συνδέεται με μια σειρά από σοβαρές χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος, και καρδιακές, αναπνευστικές και νευρολογικές παθήσεις, καθώς και με αναπτυξιακές καθυστερήσεις στα παιδιά.
Το 2020, η στρατηγική Farm to Fork της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εισήγαγε δύο στόχους μείωσης των φυτοφαρμάκων: 50% μείωση της χρήσης και του κινδύνου χημικών φυτοφαρμάκων και 50% μείωση της χρήσης πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων.
Η στρατηγική αποτελεί βασικό μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και στοχεύει να καταστήσει τα συστήματα τροφίμων της Ευρώπης δίκαια, υγιή και βιώσιμα. Η επίτευξη των στόχων θα απαιτήσει περισσότερη δουλειά από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ και τα κράτη μέλη, σημειώνει η ενημέρωση.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα έναν νέο κανονισμό για την αειφόρο χρήση φυτοφαρμάκων, ο οποίος θα απαιτούσε από τις χώρες να θέσουν τους δικούς τους εθνικούς στόχους μείωσης, να εξασφαλίσουν ότι όλοι οι αγρότες και άλλοι επαγγελματίες χρήστες φυτοφαρμάκων υιοθετούν φιλικά προς το περιβάλλον συστήματα ελέγχου των παρασίτων και να περιορίσουν τη χρήση φυτοφαρμάκων σε ευαίσθητες περιοχές όπως αστικό πράσινο και προστατευόμενες περιοχές. Άλλα μέτρα που συζητήθηκαν στην ενημέρωση περιλαμβάνουν την εκπαίδευση επαγγελματιών χρηστών και συμβούλων, την παροχή κινήτρων για τη μετάβαση στη βιολογική γεωργία και τη γεωργία ακριβείας και τη φορολόγηση των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων.
Για να μειωθεί η εξάρτηση από τα χημικά φυτοφάρμακα και να διατηρηθεί η επισιτιστική ασφάλεια, θα είναι επίσης κρίσιμο να προωθηθεί η στροφή σε εναλλακτικά μοντέλα γεωργίας που εφαρμόζουν οικολογικές έννοιες και αρχές στη γεωργική παραγωγή.
