Γράφει η γεωπόνος Πόπη Αγγελή.

Εξ ορισμού οι αρχηγοί αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι οι κάτοχοι της αγροτικής εκμετάλλευσης οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αστική και φορολογική ευθύνη της διαχείρισής της.

Δηλαδή, είναι αυτοί που έχουν την υποχρέωση εκπλήρωσης των καθημερινών οικονομικών και παραγωγικών λειτουργιών ενός αγροκτήματος και λαμβάνουν όλες τις απαραίτητες αποφάσεις, όπως για παράδειγμα  τι να φυτέψουν, πότε να αγοράσουν εφόδια  και φυσικά πώς, που και πότε να πουλήσουν.

Στην Ευρώπη, επτά στους δέκα (71,5%) αρχηγοί αγροτικών εκμεταλλεύσεων σε 10,5 εκατομμύρια καταγεγραμμένες εκμεταλλεύσεις είναι άνδρες και η πλειοψηφία τους (57,9%) είναι ηλικίας 55 ετών και άνω.

Στην Ελλάδα, οι αρχηγοί αγροτικών εκμεταλλεύσεων είναι συνήθως άνδρες και αρκετά μεγάλοι σε ηλικία, καθώς το ποσοστό νέων γεωργών επί του συνολικού αριθμού αρχηγών αγροτικών εκμεταλλεύσεων  είναι μόλις 3,7%, με την αναλογία μεταξύ νέων και μεγαλύτερων σε ηλικία αγροτών να ισούται με 0,06 (για το έτος 2016) που είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ.

Να επισημανθεί σ’ αυτό το σημείο ότι αν και η ΚΑΠ θεωρεί κάποιον νέο αγρότη όταν η ηλικία του είναι κάτω των 40 ετών, η EUROSTAT, διαχωρίζει την ηλικιακή κατηγορία των νέων αγροτών στα 35 χρόνια.

Επιπλέον, για το έτος 2016, η αναλογία νέων αρχηγών αγροτικών εκμεταλλεύσεων  προς τους άνδρες είναι περίπου 1:4, με τις γυναίκες να αντιπροσωπεύουν το 21% των αρχηγών της εκμετάλλευσης <35 ετών.

Πηγή: EUROSTAT

Είναι πολύ πιθανό το πρόγραμμα νέων αγροτών που υλοποιήθηκε στην Ελλάδα το 2018 να έχει βελτιώσει τα ποσοστά. Είναι επίσης πιθανό το νέο πρόγραμμα που προδημοσιεύτηκε το 2021 να τα βελτιώσει ακόμα περισσότερο.

Είναι όμως αρκετή μια εφάπαξ οικονομική ενίσχυση στο πλαίσιο ενός προγράμματος, να ανανεώσει αισθητά τον αγροτικό πληθυσμό;

Αν και η είσοδος νέων αγροτών ενισχύεται οικονομικά σχεδόν τα τελευταία 30 χρόνια, τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η χορήγηση ενός χρηματικού ποσού για την αρχική εγκατάσταση δεν αρκεί, καθώς μετά την ένταξη απαιτείται επιπλέον οικονομική υποστήριξη, πρόσβαση σε πιστώσεις και επαρκή εξειδίκευση.

Επιπλέον, ο Alan Matthews, Καθηγητής ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής στο Trinity College στο Δουβλίνο, έχει επανειλημμένως τονίσει ότι η είσοδος νέων γεωργών δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στην εφάπαξ οικονομική πριμοδότηση, καθώς το κόστος εκκίνησης μιας αγροτικής εκμετάλλευσης, αλλά και απόκτησης γεωργικής γης θεωρείται αρκετά υψηλό στην Ευρώπη. Παράλληλα, επισημαίνει και την τάση απροθυμίας των μεγαλύτερης ηλικίας αγροτών να αποχωρήσουν, καθώς ένα τέτοιο ενδεχόμενο τους αποσυνδέει από τις πληρωμές της ΚΑΠ και ως εκ τούτου συρρικνώνει το εισόδημά τους.

Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει, «οι πραγματικές τιμές απόκτησης γεωργικής γης αυξάνονται, καταδεικνύοντας ότι οι νέοι αγρότες και οι νεοεισερχόμενοι ανταγωνίζονται τους σημερινούς αγρότες που θέλουν να επεκταθούν στην περιορισμένη διαθέσιμη γη. Το ζήτημα λοιπόν, δεν περιορίζεται μόνο στο να δοθούν κίνητρα σε περισσότερους νέους να εισέλθουν στη γεωργία, αλλά ταυτόχρονα να αντιμετωπιστεί η απροθυμία των μεγαλύτερων να εξέλθουν».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αυστρία έχει το υψηλότερο ποσοστό νέων γεωργών σε ολόκληρη την ΕΕ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, 12% του αυστριακού αγροτικού πληθυσμού είναι κάτω των 35 ετών, δηλαδή 5,1 % παραπάνω από το  μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αυτό αποδίδεται κυρίως στο ότι στη συγκεκριμένη ευρωπαϊκή χώρα, σε σύγκριση με άλλες, είναι σχετικά εύκολο να αποκτήσει κάποιος αγροτική γη, καθώς οι τιμές της είναι σχετικά χαμηλές, γεγονός που διευκολύνει τους νέους να ξεκινήσουν την ενασχόλησή τους στον αγροτικό τομέα χωρίς να εξαρτώνται από την ύπαρξη διαθέσιμων οικογενειακών χωραφιών ή αγροκτημάτων.

Πρόσφατα και ενόψει της προκήρυξης του νέου προγράμματος νέων αγροτών, ένα νεαρό άτομο ζητούσε πληροφορίες, καθώς όπως δήλωνε, ήθελε συνειδητά να γίνει νέος αγρότης. Ανέφερε ότι έχει διαβάσει, έχει κάνει σεμινάρια, έχει σκεφτεί και έχει αποφασίσει τι και πως να καλλιεργήσει και ζητούσε υποστήριξη.

Όταν όμως έμαθε τη διαδικασία και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται, το μόνο που είπε ήταν ότι τόσο αυτός όσο και η οικογένειά του δεν είχαν ούτε χωράφια, ούτε καλλιέργειες, ούτε χρήματα για να μπορέσει να τα  αποκτήσει ή να τα νοικιάσει. Το μόνο που ήθελε ήταν να γίνει αγρότης.

Επηρεασμένη από αυτή τη συνάντηση, σκέφτηκα ότι σήμερα υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που επιθυμούν να βρουν μια εναλλακτική πορεία ζωής, μετακομίζοντας στην επαρχία και  ξεκινώντας μια αγροτική εκμετάλλευση.

Όταν, όμως, δε διαθέτουν στην κατοχή τους γεωργική γη, τα πράγματα γίνονται εξαιρετικά δύσκολα, καθώς η μόνη λύση είναι να τη νοικιάσουν. Και η ενοικίαση γης για αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο έχει πολύ υψηλό κόστος.

• Πώς λοιπόν, μπορεί να συμβιβαστεί το «θέλω να γίνω αγρότης», με το «δεν έχω κάποια οικογενειακή αγροτική εκμετάλλευση για να αναλάβω»;

Και σ’ αυτό το συμβιβασμό, ενδεχόμενα, θα πρέπει να εστιάσουμε.

Είτε με την παραχώρηση γεωργικών εκτάσεων και την χορήγηση της αναγκαίας ρευστότητας, είτε με την εφαρμογή προγραμμάτων διαδοχής για όλους αυτούς, που το μόνο που θέλουν είναι να γίνουν αγρότες.