Του Λίνου Υφαντή,
Ο ερχομός των προσφύγων από τη Μικρασιατική καταστροφή στην Ελλάδα συνάντησε πολλές φορές τις αντιδράσεις τοπικών πληθυσμών. Υπήρχαν όμως και φωτεινές εξαιρέσεις. Μία από αυτές ήταν ο καπνέμπορος Βασίλης Παπαβασιλείου, Καταγόταν από την Πελοπόννησο και την περιοχή της Βυτίνας και συγκεκριμένα το χωριό Κανδήλα (Πελοπόννησος). Παντρεύτηκε την Όλγα Λουλά και απέκτησε τέσσερα παιδια:
το Λάμπρο, το Γεράσιμο και το Γεώργιο και την Ευανθία. Στη γωνία της σημερινής Πλατείας Τσακανίκα προς τη σημερινή οδό Κακαβιά ) υπήρχε η Καπναποθήκη που λειτουργούσε ως χώρος αποθήκευσης και επεξεργασίας καπνών, τα οποία διοχετεύονταν στην εσωτερική και εξωτερική αγορά όπως στην Αίγυπτο και την Αμερική.
Στην καπναποθήκη Παπαβασιλείου εργάζονταν κυρίως πρόσφυγες καπνεργάτες και καπνεργάτριες, οι οποίοι είχαν καταφθάσει στην περιοχή μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και κάποιοι από αυτούς είχαν στεγαστεί προσωρινά σε ένα σχολείο που βρισκόταν εκεί όπου σήμερα είναι ο 1^ Παιδικός Σταθμός, δηλαδή απέναντι από την καπναποθήκη Παπαβασιλείου. Ο ίδιος ευαισθητοποιήθηκε στη θέα των άστεγων και προθυμοποιήθηκε να τους προσφέρει εργασία στην επεξεργασία των καπνών.
Ο καπνέμπορος έδειξε ευαισθησία και προς τα μικρά παιδιά, τα οποία μη έχοντας που να τα αφήσουν, τα έπαιρναν μαζί τους στο χώρο της αποθήκης.
O ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά σύμφωνα με μαρτυρία της εγγονής του Μαίρης Παπαλάμπρου στη διδακτορική διατριβή της Μαρίας Αγγέλη “Ο κόσμος της εργασίας: γυναίκες και άνδρες στην παραγωγή και επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19ος-20ος αι.)” ότι:
«Μια βραδιά σηκώνεται και λέει :”γυναίκα, δε μπορώ να ησυχάσω ”. Είχαν έρθει οι πρόσφυγες, οι
οποίοι ήταν απέναντι, εδώ , που είναι το σχολείο, ο παιδικός σταθμός. Κ αι βγαίναν αυτές το πρωί, είχαν
έρθει από τη Σμύρνη, ένα μπουλούκι, κάτι αρχόντισσες, κάτι κυρίες, μ ε τις βελουδένιες τις ρόμπες τους
από κάτω, σα να τις βλέπω , και τα πασουμάκια τους. Κ αι βγάινανε έξω από το προαύλιο και λέει μια
μέρα, “ξέρεις ρε γυναίκα, τι σκέφτομαι, αυτοί οι άνθρωποι που είναι τώρα κατατρεγμένοι, θα ήταν
καλύτερα από μας εκεί στη Σμύρνη. Κοίταξε πως κατάντησαν, στο σχολείο νάρχονται μ ’ ένα κυπελλάκι
να πάρουνε ό,τι τους φέρνανε, ή ψωμί, ένα κάρο είχε κομμάτια ψωμί και ρωτούσε πόσα άτομα είστε”3,
και να πιάνουν αυτές. “Ξέρεις λέει δε μπορώ να ησυχάσω , Α υτοί φύγον απ ‘τα καλά τους και να
καταντήσουν έτσι οι άνθρωποι, ξέρεις τι σκέφτηκα; Θα κάνουμε ένα γεύμα για όλους αυτούς εδώ στην
αυλή μας και θα τους καλέσουμε θα φτιάξουμε κρέας, σούπες, ξέρω γω τι”.
Και το ενδιαφέρον του για τους εργαζομένους δε σταματάει εδώ. Καθιέρωσε τακτικά μεσημεριανό φαγητό για τους καπνεργάτες και καπνεργάτριες. Σε ένα ειδικό διαμορφωμένο χώρο, μαγειρείο, ετοιμαζόταν σε μεγάλο καζάνι φαγητό για το εργατικό προσωπικό, με το οποίο πολλές φορές συνέτρωγε και ο ίδιος.
Συνδαιτημόνες δηλαδή οι εργάτες και ο εργοδότης! Ίσως το γεγονός της διατροφής των καπνεργατών στο χώρο της καπναποθήκης με τη μέριμνα του ιδιοκτήτη «αφεντικού», να αποτελεί μοναδικό φαινόμενο, όχι μόνο για το Αγρίνιο, αλλά και για τα άλλα κέντρα επεξεργασίας καπνού.
Ενδεικτικό της ευαισθησίας και ανθρωπιάς του καπνέμπορα Παπαβασιλείου αποτελεί και το γεγονός ότι όταν πληροφορήθηκε πως στο Μεσολόγγι είχε φθάσει μια νεαρή προσφυγοπούλα με τα δύο ανήψια της, πήγε με καρότσα και τη μετέφερε στο σπίτι του. Εκεί η γυναίκα φιλοξενήθηκε με τα δυο παιδία επί ένα χρόνο. Μετά βρήκε τους συγγενείς της και έφυγε. Ελένη Μαμακλή ήταν το όνομά της, όπως επίσης μας πληροφορεί η Μαίρη Παπαλάμπρου εγγονή του Παπαβασιλείου.
Δυστυχώς όλο αυτό όμως κράτησε μόνο ένα χρόνο, αφού την επόμενη χρονιά ο Παπαβασιλείου πέθανε (από ανακοπή καρδιάς) σε ηλικία 53 ετών το 1923.
Οι πρόσφυγες καπνεργάτες-καπνεργάτριες δεν ξέχασαν την προσφορά του. Στην κηδεία του οι καπνεργάτριες ως ένδειξη σεβασμού και ευγνωμοσύνης προς τον εργοδότη με την ευαισθησία και την ανθρωπιά που είχε επιδείξει προς αυτούς έφεραν τη φιλαρμονική.
Το ρολόι της ευγνωμοσύνης.
Αυτό που απέμεινε από την εποχή της εργασίας των προσφύγων ήταν ένα μεγάλο ξύλινο ρολόι. Την ιστορία αυτή ανακάλυψε τυχαία η κόρη του καπνέμπορου Ευανθία Παπαβασιλείου, όταν το πήγε να το φτιάξει χρόνια αργότερα στον αργυροχρυσοχόο Παντελίδη που διατηρούσε κατάστημα στη γωνία Παπαστράτου και Καραϊσκάκη. Ο Παντελίδης ήταν πρόσφυγας. Όταν πήγε μέσα η Ευανθία Παπαβασιλείου του είπε” Μπορείτε να το φτιάξετε; Το θέλω για συναισθηματικούς λόγους.”
Μόλις το είδε ο Παντελίδης σηκώθηκε πάνω και είπε: “Τι είναι αυτό που μου φέρατε κυρία Ευανθία; Με συγχωρείτε”. Τότε άρχισε να κλαίει. “Με συγχωρείτε”, λέει , “Ξέρετε τι είναι αυτό το ρολόι για μένα; Αυτό το ρολόι ήμουνα ) 15 χρονών και δούλευα στην αποθήκη του πατέρας σας. Είχε μέχρι μικρά παιδιά. Εγώ ήμουν ένα από αυτά. Και πήγαινα κατά τις 12 η ώρα να δω πότε πλησιάζει η ώρα 12 για το φαγητό. Τι ώρα θα είναι το φαγητό. Είχαμε συγκλονιστεί όλη η οικογένεια. Φοβερό¨. Στη συνέχεια ο Παντελίδης έφτιαξε το ρολόι ενθυμώμενος τη σκηνή. Εν ολίγοις το συγκεκριμένο ρολόι αποτελεί το τελευταίο ίσως σύμβολο μνήμης της προσφοράς του καπνέμπορου.
Πηγή: Μαρτυρία Μαίρης Παπαλάμπρου,
Μαρίας Αγγέλη “Ο κόσμος της εργασίας: γυναίκες και άνδρες στην παραγωγή και επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19ος-20ος αι.).
Έναν από τους χώρους όπου διέμειναν πρόχειρα οι πρόσφυγες στο Αγρίνιο το 1922
agrinionews.gr
