Στα βουνά της Στερεάς Ελλάδας, ανάμεσα στα άγρια δάση της Ευρυτανίας και τα ορμητικά ποτάμια της, παίρνει σάρκα και οστά ένα μεγάλο έργο που φιλοδοξεί να αποτελέσει τη νέα ασπίδα προστασίας της Αττικής απέναντι στη λειψυδρία.
Το σχέδιο «Εύρυτος», η μερική εκτροπή των ποταμών Καρπενησιώτη και Κρικελιώτη προς το φράγμα του Εύηνου, έρχεται να προστεθεί στην αλυσίδα των μεγάλων υδροδοτικών έργων που διαμόρφωσαν την ιστορία του νερού στην Ελλάδα τα τελευταία εκατό χρόνια.
Κάθε γενιά, από τη δεκαετία του 1920 και μετά, ανέλαβε τη δική της πρωτοβουλία για ένα οραματικό έργο που θα εξασφάλιζε το πολυτιμότερο αγαθό της ζωής. Από την κατασκευή του φράγματος του Μαραθώνα το 1926, του «μεγαλύτερου υδραυλικού έργου των Βαλκανίων» επί Ελευθέριου Βενιζέλου με την συνδρομή του Αμερικανού Χένρι Ούλεν και της Τράπεζας Αθηνών, μέχρι την αξιοποίηση της Λίμνης Υλίκης το 1956 επί Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Αττική ενισχυόταν σταδιακά με νέες πηγές.
Ακολούθησε η τεχνητή Λίμνη Μόρνου το 1979 και, μια δεκαετία αργότερα, το μεγάλο έργο του Ευήνου, που σχεδιάστηκε επί Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη κρίση λειψυδρίας που είχε γνωρίσει ποτέ η χώρα. Η σήραγγα Ευήνου–Μόρνου, που τότε χαρακτηρίστηκε «έργο-ανάσα», εξασφάλισε σταθερή υδροδότηση για δεκαετίες.
Σήμερα, έναν αιώνα μετά τον Μαραθώνα, το νερό γίνεται ξανά υπόθεση εθνικής προτεραιότητας. Το νέο σχέδιο «Εύρυτος» (από το Ευ και Ρέω) είναι η φυσική συνέχεια αυτής της διαδρομής και η απάντηση της σύγχρονης Ελλάδας στην πρόκληση της κλιματικής κρίσης.
Ένα έργο ύψους 535 εκατομμυρίων ευρώ, σχεδιασμένο να εξασφαλίσει την υδροδότηση της Αθήνας για τα επόμενα 30 χρόνια, ετοιμάζεται να μπει σε στάδιο υλοποίησης με στόχο να δημοπρατηθεί μέσα στο 2026 ώστε να παραδοθεί στο τέλος της δεκαετίας.
Πώς θα έρθει το νερό
Το νερό θα φτάνει στην πρωτεύουσα μόνο με τη δύναμη της βαρύτητας, χωρίς αντλίες και χωρίς ενεργειακό κόστος, ακριβώς όπως λειτουργεί το ιστορικό δίκτυο του Μόρνου.
Το σχέδιο της ΕΥΔΑΠ και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα προχωρήσει με διαγωνισμό κλειστής πρόσκλησης σε υποψήφιες τεχνικές εταιρείες, κατά τα πρότυπα των μεγάλων έργων στη Θεσσαλία ώστε να αντιμετωπίσει τις καθυστερήσεις και τις μεγάλες αναμονές που χαρακτηρίζουν ανάλογους διαγωνισμούς.
Η κατασκευή ωστόσο είναι σύνθετη: απαιτεί δύο παράλληλες σήραγγες μήκους 20 χιλιομέτρων και αυστηρή περιβαλλοντική εποπτεία. Έτσι, το έργο δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από τέσσερα χρόνια, ακόμη και αν οι χρόνοι τηρηθούν.
Η καρδιά της υποδομής βρίσκεται στην Ευρυτανία, όπου οι ποταμοί Κρικελιώτης και Καρπενησιώτης θα συνδεθούν μέσω των δύο υπόγειων σηράγγων με τον Εύηνο. Οι σήραγγες, διαμέτρου περίπου 4 μέτρων θα μεταφέρουν το πλεονάζον νερό των ποταμών προς τον ταμιευτήρα του Εύηνου, εξασφαλίζοντας ετήσια παροχή έως και 200 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων, ποσότητα ικανή να καλύψει σχεδόν τα δύο τρίτα των ελλειμμάτων του λεκανοπεδίου που είναι 250 εκατομμύρια κ.μ.
Η καινοτομία του έργου είναι ότι όλο το σύστημα θα λειτουργεί αποκλειστικά με τη δύναμη της βαρύτητας. Το νερό θα κατεβαίνει φυσικά από τα ορεινά της Ευρυτανίας προς την Αθήνα, αξιοποιώντας τη διαφορά υψομέτρου εκατοντάδων μέτρων. Η φυσική αυτή κλίση δημιουργεί αρκετή πίεση ώστε να ρέει το νερό χωρίς αντλίες, χωρίς μηχανική ενέργεια και χωρίς κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος που ανεβάζει το κόστος.
Σε αντίθεση με την εξαντλημένη λίμνη Υλίκη που βρίσκεται σε χαμηλότερο υψόμετρο απαιτεί ισχυρά αντλιοστάσια για να ανυψώσει το νερό προς τα διυλιστήρια της ΕΥΔΑΠ, επιβαρύνοντας το σύστημα με υψηλό ενεργειακό κόστος.
«Η βασική μας αρχή είναι να εκμεταλλευτούμε πλήρως τη φυσική δύναμη της βαρύτητας, όπως ακριβώς κάνει ο Μόρνος εδώ και δεκαετίες», εξήγησε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ κ. Χάρης Σαχίνης κατά την πρόσφατη παρουσίαση των μέτρων που επιστρατεύονται για να μην μείνει η Αθήνα χωρίς νερό.
Με αυτόν τον τρόπο, το νέο έργο μειώνει θεαματικά το ενεργειακό αποτύπωμα, περιορίζει το κόστος λειτουργίας και επιτρέπει τη διατήρηση χαμηλών τιμολογίων. «Το νερό ταξιδεύει μόνο του κι αυτή είναι η μεγαλύτερη νίκη της φύσης απέναντι στο κόστος», λένε χαρακτηριστικά στην ΕΥΔΑΠ.
Το νερό του Εύηνου, μέσω του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος, θα μπορούσε μελλοντικά να χρησιμοποιηθεί και για την υδροδότηση νησιών που επίσης μαστίζονται από την έλλειψη νερού. Το κανάλι της ΕΥΔΑΠ περνά πάνω από την Ελευσίνα με βαρύτητα και, εφόσον αποδειχθεί πως η θαλάσσια μεταφορά είναι οικονομικότερη από την αφαλάτωση, είναι μια λύση που υπάρχει πάνω στο τραπέζι ώστε να τροφοδοτηθούν τα νησιά με πλοία.
Ο «κόκκινος συναγερμός» της ΕΥΔΑΠ
Η αναγκαιότητα του Εύρυτου είναι πλέον αδιαμφισβήτητη. Τα αποθέματα στους ταμιευτήρες της Αττικής έχουν πέσει στα 380 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, από 630 εκατ. πέρυσι μια πτώση της τάξης του 40%.
Η ΕΥΔΑΠ έχει ήδη ενημερώσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και έχει «κηρύξει» την Αθήνα σε καθεστώς «κόκκινο συναγερμό», επισημαίνοντας ότι αν ο φετινός χειμώνας δεν φέρει αρκετές βροχές και χιόνια, το λεκανοπέδιο θα εισέλθει σε ζώνη κινδύνου. Αυτός είναι και ο λόγος που τα σχέδια δεν είναι στατικά και μονοσήμαντα.
Παράλληλα με το μεγάλο στον Εύηνο, η Επιχείρηση έχει ήδη θέσει σε τροχιά και άλλες κρίσιμες παρεμβάσεις που θα εξασφαλίσουν περίπου 150 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο, ώστε η Αττική να μην αντιμετωπίσει πρόβλημα επάρκειας.
Πρόκειται για τη λειτουργία των γεωτρήσεων της Μαυροσουβάλας που έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία και προσθέτουν 32 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως στο κανάλι της Υλίκης, και τη μείωση κατά 70% της περιβαλλοντικής παροχής του ταμιευτήρα Ευήνου, που αποδίδει επιπλέον 22 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού κάθε χρόνο.
Σε εξέλιξη βρίσκονται δύο ακόμη σημαντικές επεμβάσεις. Η πρώτη αφορά την ενεργοποίηση των γεωτρήσεων στα χωριά «Ούγγρα» στη νοτιοανατολική Υλίκη, οι οποίες θα προσθέσουν 50 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως, με στόχο να ολοκληρωθούν έως τον Μάρτιο του 2026.
Το νερό είναι ποιοτικό και καθαρό, ενώ οι γεωτρήσεις βρίσκονται σε μικρό βάθος, γύρω στα 15 μέτρα, μειώνοντας έτσι το ενεργειακό κόστος άντλησης.
Η δεύτερη είναι η πρώτη φάση αξιοποίησης των υπογείων αποθεμάτων του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού, όπου προβλέπονται 17 γεωτρήσεις και τρία αντλιοστάσια που θα αποδίδουν 45 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τον χρόνο. Το έργο αυτό αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2027 και θα συμβάλει τόσο στην ύδρευση όσο και στην άρδευση της περιοχής.
Εάν οι βροχοπτώσεις αποδειχθούν φτωχές, η διοίκηση της ΕΥΔΑΠ θα θέσει σε εφαρμογή το Plan B. Αυτό προβλέπει την εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης στην βιομηχανική εγκατάσταση (ΒΙΠΕ) της Θίσβης, όπου υπάρχει και η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής της Elpedison ή εναλλακτικά στην Νέα Πέραμο κοντά στα Μέγαρα και στο Λαύριο, όπου έχουν γίνει συζητήσεις και με την ΔΕΗ.
Η πρόβλεψη είναι οι εγκαταστάσεις να είναι χερσαίες και μετακινούμενες, ώστε να μην μπορούν να παροπλιστούν με στόχο να λειτουργήσουν μέσα σε 2 έως 2,5 χρόνια.
Το κόστος μιας τέτοιας επένδυσης όμως είναι ιδιαίτερα υψηλό κάτι που συνεπάγεται και εκτίναξη του κόστους για τους καταναλωτές.
Για κάθε κυβικό μέτρο που παράγεται ημερησίως, η επένδυση υπολογίζεται ότι κοστίζει περίπου 1.000 ευρώ. Για να εξασφαλιστούν 45 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού μέσω αφαλάτωσης, θα απαιτηθεί επένδυση περίπου 125 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ η ενεργειακή κατανάλωση φτάνει τις 3 κιλοβατώρες ανά κυβικό μέτρο.
Για παράδειγμα, το κόστος για την Θίσβη εκτιμάται για 87,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα υπολογίζεται σε 315 εκατομμύρια ευρώ, στην Νέα Πέραμο για 40 εκατομμύρια κυβικά σε 110 εκατομμύρια ευρώ και στο Λαύριο για 20 εκατομμύρια κυβικά σε 55 εκατομμύρια ευρώ. Έχει εξεταστεί και η λύση πλωτών αφαλατώσεων, ωστόσο δεν κρίνεται ενδεδειγμένη καθώς το κόστος τους είναι σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με τις χερσαίες εγκαταστάσεις.
Ενοποίηση και συμμάζεμα των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης
Την ίδια ώρα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προωθεί σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ ένα σχέδιο ενοποίησης και εξορθολογισμού των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης. με υποχρεωτική απορρόφηση 47 παρόχων. Υπό την ομπρέλα της ΕΥΔΑΠ θα τεθούν 34 πάροχοι σε Βοιωτία, Φωκίδα και Εύβοια. και της ΕΥΑΘ 13 πάροχοι της Χαλκιδικής που αποτελεί ένα πρώτο δείγμα γραφής για το νοικοκύρεμα.
Το επόμενο μεγάλο ζήτημα για την διαχείριση των υδάτων για το οποίο κυβέρνηση και η ΕΥΔΑΠ κρατούν κλειστά τα χαρτιά τους είναι η ανατίμηση των τιμολογίων. Την επιχείρηση βαραίνουν οι αυξημένες ζημιές εξαμήνου αλλά και η ανάγκη για ανταποδοτική ανάκτηση του κόστους αλλά και το πλέγμα των μεγάλων επενδύσεων για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου και την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
Το θέμα της αναθεώρησης των τιμολογίων θεωρείται ειλημμένη απόφαση ωστόσο μένει να φανεί ο χρόνος που θα γίνουν οι σχετικές ανακοινώσεις. Το ύψος τους αποτελεί πολιτική απόφαση που θα καθοριστεί σε συνεργασία και με την Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων.
H ανακοίνωση του Δήμου Καρπενησίου στην ιστοσελίδα:
Οι ποταμοί Καρπενησιώτης και Κρικελιώτης δεν αποτελούν «πόρο προς μεταφορά»
Την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό το έργο «Εύρυτος» που προβλέπει την μερική εκτροπή των ποταμών Καρπενησιώτη και Κρικελιώτη προς τον Εύηνο, ενισχύοντας το υδροδοτικό σύστημα που τροφοδοτεί την Αττική.
Ως Δημοτική Αρχή Καρπενησίου οφείλουμε να εκφράσουμε δημόσια και ξεκάθαρα την αντίθετη θέση μας στις παραπάνω εξαγγελίες, λαμβάνοντας υπόψη πως οι δύο αυτοί ποταμοί δεν είναι απλώς υδάτινοι πόροι. Αποτελούν κομμάτι της ταυτότητας και της ζωής του τόπου μας. Συνδέονται με την ιστορία μας, το φυσικό μας περιβάλλον, την οικονομία της περιοχής, τον τουρισμό μας, αλλά και την καθημερινότητα των πολιτών.
Πραγματικά , δεν θα είχαμε καμία αντίρρηση να βοηθήσουμε τους συνανθρώπους μας στην πρωτεύουσα, αν το νερό ήταν αρκετό, αλλά τα ποτάμια στερεύουν και το νερό δεν επαρκεί πλέον ούτε για τις δικές μας ανάγκες.
Η σχεδιαζόμενη εκτροπή τους, όπως περιγράφηκε, δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες και συγκεκριμένα:
1)Περιβαλλοντικός κίνδυνος:
Η υδρολογική ισορροπία της περιοχής μπορεί να διαταραχθεί μη αναστρέψιμα. Μείωση ροής σημαίνει υποβάθμιση οικοσυστημάτων, αλλαγή στη βλάστηση, κίνδυνο για την πανίδα και ερημοποίηση τμημάτων της κοίτης.
2. Επιπτώσεις στην τοπική οικονομία:
Οι ποταμοί αυτοί στηρίζουν τον εναλλακτικό και φυσιολατρικό τουρισμό που αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας μας. Η απώλειά τους ως ζωντανών υδάτινων διαδρομών θα είχε άμεσο πλήγμα σε επαγγελματίες και επιχειρήσεις του τόπου.
3. Κοινωνική διάσταση και σεβασμός στον τόπο:
Δεν είναι αποδεκτό να λαμβάνονται αποφάσεις που επηρεάζουν το μέλλον της Ευρυτανίας χωρίς διάλογο με την τοπική κοινωνία, την αυτοδιοίκηση, τους ειδικούς και τους ανθρώπους που ζουν εδώ και γνωρίζουν την περιοχή.
Ως Δημοτική Αρχή, δεν είμαστε αντίθετοι στην ανάπτυξη. Είμαστε αντίθετοι σε επιλογές που θυσιάζουν τον τόπο μας χωρίς σεβασμό στην τοπική πραγματικότητα, χωρίς ενημέρωση και χωρίς διαβούλευση.
Για τον λόγο αυτό:
Ζητούμε άμεση πρόσβαση στις τεχνικές μελέτες και ό,τι άλλο αφορά το σχεδιαζόμενο έργο.
Ζητούμε επιστημονική διαβούλευση με ανεξάρτητους φορείς: υδρολόγους, περιβαλλοντολόγους, ειδικούς σε ορεινά οικοσυστήματα.
Ζητούμε θεσμικό διάλογο με το Υπουργείο και την Κυβέρνηση.
Και δηλώνουμε πως δεν πρόκειται να συναινέσουμε σε ενέργειες που στρέφονται κατά του φυσικού πλούτου της Ευρυτανίας.
Η θέση μας είναι ξεκάθαρη:
Οι ποταμοί Καρπενησιώτης και Κρικελιώτης δεν αποτελούν «πόρο προς μεταφορά». Αποτελούν το σπίτι μας.
Ενημερώνουμε πως ήδη έχουν γίνει ενέργειες για άμεση συνάντηση προς ενημέρωση μας με τα αρμόδια υπουργεία και την ΕΥΔΑΠ.
Ενωμένοι και τεκμηριωμένοι, θα προασπίσουμε το περιβάλλον, την οικονομία και την ταυτότητα του τόπου μας.
sinidisi.gr
