Μαρία Δαφέρμου*

Είναι φορές που η πολιτική κρίση δεν γεννάται από μια θεσμική αστοχία, αλλά από τη διαπίστωση ότι η εκτροπή δεν είναι η εξαίρεση – είναι η δομή. Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, όπως προβάλλεται στη δημόσια σφαίρα και τα διεθνή μέσα, δεν αποτελεί απλώς σκάνδαλο διαχειριστικής ανεπάρκειας ή ατομικής παρανομίας, αλλά αναδεικνύει την υπόγεια ενσωμάτωση της αυθαιρεσίας στον τρόπο άσκησης διοίκησης. Και όταν η διοίκηση παύει να λειτουργεί υπό την εγγύηση της νομιμότητας και καθίσταται εργαλείο ιδιοτελούς συναλλαγής, τότε διαρρηγνύεται το κοινωνικό συμβόλαιο και προσβάλλεται ευθέως η έννοια του δημοσίου συμφέροντος.Διότι το πραγματικό ερώτημα, κάτω από τις παραιτήσεις, τις ανακοινώσεις και τις πολιτικές αλληλοκατηγορίες, είναι ποιος πληρώνει το κόστος αυτής της διάβρωσης. Η απάντηση είναι απλή και εξόχως άδικη: ο φορολογικά συνεπής πολίτης. Εκείνος που πληρώνει αδιαμαρτύρητα τον ΦΠΑ, που συντηρεί το εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς να το εμπιστεύεται, που στηρίζει το σύστημα υγείας χωρίς να βρίσκει ραντεβού. Καλείται τώρα να επωμιστεί – μέσω προστίμων και καταλογισμών – το κόστος μιας απάτης που δεν διέπραξε, ούτε ανέχθηκε.

Αν η Πολιτεία επιθυμεί να πείσει για την πολιτική και ηθική της επάρκεια, οφείλει να προχωρήσει σε απόδοση προσωποποιημένων ευθυνών: σε υπηρεσιακούς, πολιτικούς, μεσάζοντες, ωφελούμενους. Με σαφή διαχωρισμό των ευθυνών: ο θεσμός δεν φταίει επειδή καταχράστηκαν τη λειτουργία του, αλλά απαξιώνεται αν δεν επιβάλλει την κάθαρση με όρους τελεσίδικους. Η παραδειγματική απονομή δικαιοσύνης δεν είναι επιλογή· είναι όρος επιβίωσης της έννοιας του κράτους δικαίου.

Η εργαλειοποίηση της Δικαιοσύνης μέσω επιλεκτικής δημοσιοποίησης αποσπασμάτων δικογραφιών, συνομιλιών ή φράσεων χωρίς αποδεικτικό πλαίσιο, δεν υπηρετεί την ανάγκη διαφάνειας, αλλά την εδραίωση της καχυποψίας. Η δημοσιότητα οφείλει να είναι καθολική, θεσμική, εντός της λογικής του φυσικού δικαστή και της αρχής του τεκμηρίου αθωότητας. Ούτε η κοινωνία πρέπει να υποκαθιστά τον ανακριτή, ούτε ο Τύπος να προκαθορίζει την ενοχή.

Το ζήτημα, όμως, δεν εξαντλείται στους ελεγχόμενους. Επεκτείνεται στους εκλέγοντες. Διότι το πολιτικό προσωπικό δεν επιβάλλεται· εκλέγεται. Και εκλέγεται συχνά όχι για το πολιτικό του στίγμα, αλλά για τη «χρησιμότητά» του: για τη δυνατότητα παρέμβασης, τη διασύνδεση με «μηχανισμούς», τη φήμη ότι «βοηθάει τον κόσμο».
Η ερώτηση είναι απλή και πολιτικά ωμή:
Θέλουμε πολιτικούς που νομοθετούν ή πολιτικούς που παρεμβαίνουν;

Αν ο βουλευτής δεν εκλέγεται για να θεσπίζει καθολικούς κανόνες, αλλά για να εξαιρεί – δια του τηλεφώνου – τον «δικό μας άνθρωπο», τότε δεν έχουμε πρόβλημα διαφθοράς. Έχουμε δομική παραίτηση από την έννοια του δημοσίου συμφέροντος.
Αν η ψήφος εκλαμβάνεται ως προκαταβολή εξυπηρέτησης, τότε το πολίτευμα δεν εδράζεται στη λαϊκή κυριαρχία, αλλά στην ιδιωτική εξάρτηση.

Η Δημοκρατία, για να είναι λειτουργική και βιώσιμη, προϋποθέτει την ύπαρξη πολιτών με πολιτική συνείδηση – όχι με απλώς εκλογικό μητρώο. Πολιτών που αντιλαμβάνονται ότι το ρουσφέτι είναι αφαίρεση, όχι προσθήκη: είναι λυσιτελής αποστέρηση· προσφέρει την αίσθηση της λύσης, ενώ υπονομεύει την ανάγκη καθολικότητας της λύσης.

Η αξιοπρέπεια του πολίτη δεν κερδίζεται στην αίθουσα αναμονής του πολιτικού γραφείου. Εδραιώνεται όταν το κράτος λειτουργεί χωρίς να χρειάζεται κανείς να μεσολαβήσει.

Διότι η πολιτική επιλογή δεν είναι τυχαία. Είναι τεκμήριο προθέσεων. Και όταν η αντιπροσώπευση στη Βουλή χτίζεται πάνω στη διαθεσιμότητα για εξυπηρετήσεις, η ευθύνη μεταφέρεται αμετάκλητα όχι μόνο στον πολιτευόμενο αλλά και στον αρχηγό που τον επέλεξε. Το ποιον αναδεικνύει ένα κόμμα –ιδίως σε κρίσιμες περιφέρειες– είναι η καθαρότερη μαρτυρία του τι πολιτικό ήθος εννοεί και επιδιώκει. Κι αν αυτό το ήθος επιτρέπει ή και ενθαρρύνει τη θεσμική διολίσθηση, τότε το πρόβλημα δεν είναι επιμέρους: είναι συστημικό.

* Η κ. Μαρία Δαφέρμου είναι φιλόλογος, γλωσσολόγος M.Sc. , c.PhD

agrinionews.gr